Giải mã sự sụp đổ của WaMu (Washington Mutual Bank) khiến phố Wall rung chuyển 

Washington Mutual (WaMu) – từng là ngân hàng tiết kiệm lớn nhất nước Mỹ – đã sụp đổ ngoạn mục giữa tâm bão khủng hoảng tài chính 2007–2008. Chỉ trong vài tháng, đế chế tài chính hơn trăm năm tuổi tan biến, trở thành vụ phá sản ngân hàng lớn nhất lịch sử Hoa Kỳ. Tại sao một tổ chức từng sở hữu hơn 300 tỷ USD tài sản lại gục ngã nhanh đến vậy? Và đâu là bài học mà giới đầu tư và quản lý rủi ro ngày nay cần khắc ghi từ sự sụp đổ của WaMu? Cùng Cú Thông Thái khám phá!

Giới thiệu về WaMu

Washington Mutual Bank, hay còn gọi tắt là WaMu, được thành lập vào năm 1889 với tư cách là một hiệp hội tiết kiệm được liên bang cấp phép. Từ một tổ chức tài chính khu vực, WaMu đã phát triển thần tốc nhờ hàng loạt thương vụ mua lại và sáp nhập, nhanh chóng vươn lên trở thành nhà cho vay thế chấp quốc gia (National mortgage lender) hàng đầu tại Mỹ.

Vào thời điểm đỉnh cao, WaMu là tổ chức tài chính lớn nhất do Văn phòng Giám sát Tiết kiệm (OTS) quản lý, đóng góp tới 12–15% tổng doanh thu đánh giá của OTS trong giai đoạn 2003–2008. Tính đến ngày 25/9/2008, khi bị buộc phải đóng cửa, ngân hàng sở hữu tổng tài sản 307 tỷ USD, vận hành 2.300 chi nhánh tại 15 tiểu bang, và nắm giữ 134,7 tỷ USD tiền gửi bán lẻ.

WaMu cũng nằm trong Top 8 tổ chức tài chính lớn nhất được FDIC bảo hiểm, và khi sụp đổ, ước tính chi phí thanh lý có thể lên tới 41,5 tỷ USD – con số đủ sức đe dọa làm cạn kiệt Quỹ Bảo hiểm Tiền gửi (DIF) vào thời điểm đó. Sự sụp đổ của WaMu không chỉ là vụ phá sản ngân hàng lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ, mà còn là một biểu tượng của thời kỳ bong bóng nhà đất và khủng hoảng tín dụng dưới chuẩn năm 2008.

Chỉ số	Số liệu	Chi tiết
Tổng Tài sản	$307 tỷ USD	Tài sản vào thời điểm đóng cửa (25 tháng 9 năm 2008).
Mạng lưới	2,300 chi nhánh	WaMu vận hành mạng lưới chi nhánh tại 15 tiểu bang.
Tiền gửi Bán lẻ	$134.7 tỷ USD	Số tiền gửi bán lẻ khi công ty bị đóng cửa.
Vị thế Giám sát	Lớn nhất của OTS	Chiếm khoảng 12% đến 15% tổng doanh thu đánh giá (total assessment revenue) của OTS từ năm 2003 đến 2008.
Rủi ro Hệ thống	Một trong 8 tổ chức lớn nhất	Được FDIC bảo hiểm, ước tính chi phí thanh lý có thể là $41.5 tỷ USD, có nguy cơ làm cạn kiệt toàn bộ Quỹ Bảo hiểm Tiền gửi (DIF) vào năm 2008.

Người đứng đầu của WaMu là ai?

Kerry K. Killinger (sinh năm 1949) là cựu Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc điều hành (CEO) của Washington Mutual. Trước khi WaMu sụp đổ, Kerry K. Killinger được xem là một trong những CEO ngân hàng quyền lực và thành công nhất nước Mỹ.

Sinh năm 1949 tại Iowa, Killinger tốt nghiệp Cử nhân và Thạc sĩ Tài chính tại Đại học Iowa. Ông khởi đầu sự nghiệp tại Bank of America và sau đó gia nhập Washington Mutual năm 1982 với vai trò Giám đốc Chiến lược. Nhờ tầm nhìn mở rộng táo bạo, ông nhanh chóng thăng tiến và trở thành CEO vào năm 1990, khi WaMu mới chỉ là một ngân hàng tiết kiệm địa phương với tài sản khoảng 7 tỷ USD.

Dưới thời Killinger, WaMu mở rộng chóng mặt thông qua chuỗi thương vụ thâu tóm hơn 30 ngân hàng và công ty thế chấp trên khắp nước Mỹ. Đến năm 2007, WaMu đã mở rộng đến 43.000 nhân viên, trở thành ngân hàng tiết kiệm lớn nhất Hoa Kỳ. Killinger từng xuất hiện trên bìa tạp chí Fortune, được ca ngợi là “kiến trúc sư của đế chế ngân hàng tiêu dùng đại chúng”.

Tuy nhiên, tham vọng phổ cập nhà ở cho mọi người Mỹ khiến WaMu lao sâu vào các khoản vay dưới chuẩn và Option ARMs rủi ro cao – những mầm mống trực tiếp dẫn đến sự sụp đổ của ngân hàng này vào năm 2008.

Giải mã những bí ẩn về sự sụp đổ của WaMu

Anh em thử tưởng tượng nhé: một ngân hàng hơn trăm tuổi, tài sản hơn 300 tỷ USD, mạng lưới khắp nước Mỹ – vậy mà lại tự tay đào hố chôn mình. Nghe vô lý, nhưng đó chính là câu chuyện của Washington Mutual (WaMu), nạn nhân – hay đúng hơn là thủ phạm của chính tham vọng lợi nhuận.

1. Khi “lãi dày” làm mờ lý trí

Vào năm 2005, WaMu quyết định “đổi game” – từ ngân hàng cho vay truyền thống sang bắt tay với rủi ro, đổ tiền vào các khoản vay phi truyền thống (nontraditional loans) và vay dưới chuẩn (subprime loans). Nghe thì hấp dẫn: biên lợi nhuận của nhóm vay dưới chuẩn có thể lên đến 150 điểm cơ bản, trong khi vay được chính phủ bảo lãnh chỉ mang lại 13 điểm, còn vay lãi cố định cũng chỉ tầm 19 điểm.

Nói thẳng ra, WaMu nhìn thấy “miếng mồi béo” mà quên mất rằng đó là miếng mồi độc. Ban lãnh đạo tin rằng họ có thể kiếm đậm bằng cách mở rộng cho vay đến mọi tầng lớp – kể cả những người không đủ khả năng trả nợ. Mỗi hồ sơ được duyệt là một khoản thưởng, mỗi hợp đồng là một con số đẹp trong báo cáo lợi nhuận. Còn rủi ro? Cứ để sau tính.

Thế là WaMu từ ngân hàng tiết kiệm an toàn biến thành cỗ máy cho vay liều lĩnh. Khi thị trường nhà đất Mỹ bắt đầu rạn nứt, hàng loạt khách vay mất khả năng trả nợ, những “biên lợi nhuận vàng” bốc hơi, và WaMu – từng được ca tụng là “ngân hàng thân thiện với người vay” – trở thành con tàu Titanic của ngành tài chính. Cú sụp đổ của WaMu không phải vì thiếu tiền, mà vì mất tỉnh táo trong cơn say lợi nhuận.

2. “Bom hẹn giờ” mang tên Option ARMs – con dao hai lưỡi của WaMu

Nếu nói WaMu tự đốt nhà mình, thì Option ARMs (Payment Option Adjustable Rate Mortgages) chính là can xăng mà ngân hàng dùng để châm lửa. Đây là sản phẩm “con cưng” trong chiến lược lợi nhuận cao của WaMu – nhưng cũng là mồi nổ chôn vùi cả đế chế.

Về bản chất, Option ARMs cho phép người vay trả số tiền hàng tháng thấp hơn lãi suất thực tế. Nghe qua thì nhẹ gánh lắm – ai cũng có thể sở hữu nhà, dù chưa đủ khả năng tài chính. Nhưng đằng sau sự “linh hoạt” đó là một cái bẫy nợ tinh vi: phần lãi chưa trả sẽ cộng dồn vào nợ gốc, khiến dư nợ ngày càng phình to – gọi là âm hóa (negative amortization).

Đến cuối năm 2007, Option ARMs đã chiếm 47% danh mục cho vay mua nhà của WaMu, tương đương 59 tỷ USD. Trong số đó, 84% đã bị âm hóa – nghĩa là đa số khách vay đang nợ nhiều hơn cả lúc họ vay ban đầu. Càng trả, nợ càng tăng – đúng nghĩa “vay để chết chìm”.

Không chỉ vậy, WaMu còn hạch toán 1,42 tỷ USD thu nhập lãi suất chỉ nhờ vốn hóa lãi chưa thu được, chiếm tới 7% tổng thu nhập lãi suất. Nói cách khác, lợi nhuận nhìn trên báo cáo phần lớn là… ảo. Ngân hàng tưởng đang ăn nên làm ra, nhưng thực ra đang tự cộng thêm nợ vào túi khách hàng.

Đáng sợ hơn, WaMu còn biết trước cú sốc đang đến: khi hết thời gian ưu đãi, khoản thanh toán hàng tháng trung bình sẽ tăng 60%. Nhưng thay vì dừng lại, họ vẫn tiếp tục đẩy mạnh bán sản phẩm này – như thể biết trước tàu sẽ đắm nhưng vẫn nhồi thêm hành khách lên boong. Option ARMs – công cụ tài chính được ca tụng là “sáng tạo” – rốt cuộc lại trở thành quả bom hẹn giờ khiến WaMu phát nổ.

Rủi ro	Chi tiết
Quy mô Danh mục	Option ARMs chiếm khoảng $59 tỷ USD, tương đương 47% tổng số khoản vay mua nhà trên bảng cân đối kế toán vào cuối năm 2007.
Tỷ lệ Âm hóa	Vào cuối năm 2007, 84% tổng giá trị Option ARMs bị âm hóa (số dư nợ tăng lên).
Lãi suất Vốn hóa	Báo cáo tài chính ngày 31/12/2007 ghi nhận $1.42 tỷ USD thu nhập lãi suất do lãi suất được vốn hóa (capitalized interest) từ Option ARMs, chiếm 7% tổng thu nhập lãi suất.
Sốc Thanh toán	WaMu dự kiến sốc thanh toán khi lãi suất giới thiệu hết hạn sẽ làm tăng số tiền thế chấp hàng tháng trung bình lên 60%.

3. Tiêu chuẩn Bảo lãnh cho vay yếu kém

Thay vì siết chặt điều kiện vay để phòng ngừa rủi ro, WaMu lại chọn mở toang cửa, chào đón bất kỳ ai muốn vay – miễn sao hồ sơ đẹp và lãi suất cao. Đỉnh điểm của sự liều lĩnh là các khoản vay kiểu “stated income loans”, còn được dân trong nghề gọi vui là “liar loans” – khoản vay nói dối. Người đi vay chỉ cần khai báo thu nhập trên giấy, không cần chứng minh bằng sao kê hay giấy tờ hợp pháp nào cả, và WaMu… vẫn gật đầu cho vay. 

Kết quả là:

• 90% tất cả các khoản vay vốn chủ sở hữu nhà (home equity loans) là loại “khai thu nhập miệng”.
• 73% khoản Option ARMs cũng rơi vào dạng này.
• Và 50% các khoản vay dưới chuẩn (subprime loans) hoàn toàn không được xác minh thu nhập thật.

Không dừng lại ở đó, WaMu còn phá vỡ giới hạn an toàn tài chính khi liên tục cấp các khoản vay có tỷ lệ cho vay trên giá trị tài sản (Loan-to-Value – LTV) quá cao. Riêng năm 2007, có đến 44% khoản vay dưới chuẩn, 35% khoản vay vốn chủ sở hữu nhà, và 6% khoản Option ARMs vượt quá 80% giá trị tài sản đảm bảo.

Nói cách khác, WaMu đang cho người vay 100 USD để mua căn nhà trị giá 80 USD, và vẫn tin rằng “mọi chuyện sẽ ổn thôi”. Khi giá nhà tăng, mọi thứ có vẻ suôn sẻ. Nhưng khi bong bóng bất động sản vỡ, toàn bộ danh mục cho vay của WaMu bốc hơi giá trị, biến ngân hàng thành một tháp bài sụp đổ chỉ sau một cơn gió.

Cú sập ấy không phải ngẫu nhiên – nó là kết quả tất yếu của một hệ thống cho vay xây dựng trên niềm tin mù quáng và lòng tham vô độ.

4. Khủng hoảng Thanh khoản và thiệt hại Tài chính

Đến giữa năm 2007, bong bóng nhà đất Mỹ chính thức nổ tung – và những khoản vay rủi ro mà WaMu từng xem như “mỏ vàng” bắt đầu biến thành cục nợ khổng lồ. Các khách hàng vay dưới chuẩn mất khả năng trả nợ hàng loạt, còn danh mục cho vay của WaMu thì rơi vào trạng thái lỗ chồng lỗ. Những con số sau đây cho thấy tốc độ ngân hàng này chảy máu tài chính kinh hoàng đến mức nào.

Ngay trong quý 4 năm 2007 và quý 1 năm 2008, WaMu lần lượt báo lỗ 1 tỷ USD mỗi quý. Sang quý 2/2008, tình hình tồi tệ hơn khi mức lỗ tăng vọt lên 3,2 tỷ USD. Giá cổ phiếu lao dốc không phanh, bốc hơi 55% giá trị, kéo theo niềm tin của nhà đầu tư sụp đổ hoàn toàn.

Đòn chí mạng đến vào tháng 9/2008, sau khi Lehman Brothers phá sản – sự kiện làm cả hệ thống tài chính Mỹ rúng động. Trong vòng chỉ 8 ngày, khách hàng hoảng loạn rút ròng 16,7 tỷ USD tiền gửi khỏi WaMu. Ngân hàng mất thanh khoản, rơi vào trạng thái “nghẹt thở” – không còn đủ tiền mặt để đáp ứng nhu cầu rút tiền.

Cuối cùng, vào ngày 25/9/2008, Văn phòng Giám sát Tiết kiệm (OTS) buộc phải đóng cửa Washington Mutual. Ngay sau đó, FDIC đã ra tay xử lý khẩn cấp, bán toàn bộ tài sản của WaMu cho JPMorgan Chase & Co với giá chỉ 1,89 tỷ USD – một con số quá nhỏ bé so với quy mô 307 tỷ USD tài sản mà WaMu từng sở hữu.

Từ ngân hàng tiết kiệm lớn nhất nước Mỹ, WaMu trở thành biểu tượng của sự sụp đổ trong khủng hoảng tài chính 2008 – một bài học đắt giá cho bất kỳ tổ chức nào tin rằng rủi ro có thể được “quản lý bằng niềm tin”.

Gian lận từ bên thứ ba – cú đâm chí mạng từ “đối tác tin cậy”

Điều trớ trêu là sự sụp đổ của WaMu không đến từ gian lận kế toán nội bộ, mà lại xuất phát từ những “đối tác” bên ngoài – chính là hệ thống môi giới cho vay (third-party brokers) mà ngân hàng dựa vào để mở rộng hoạt động. WaMu tin rằng các môi giới này sẽ giúp họ “tăng tốc thị phần” trong mảng cho vay thế chấp, nhưng trên thực tế, đó lại là kẽ hở chí mạng khiến rủi ro lan tràn không kiểm soát.

Đến năm 2007, WaMu có hơn 34.000 môi giới bên thứ ba tham gia phê duyệt và trung gian cho các khoản vay. Tuy nhiên, toàn bộ hệ thống khổng lồ này chỉ được giám sát bởi… 14 nhân viên nội bộ. Mức độ kiểm soát yếu ớt này gần như là “thả nổi” – môi giới có thể tự do thao túng hồ sơ vay, làm giả giấy tờ thu nhập hoặc định giá tài sản sai lệch để đạt chỉ tiêu doanh số.

Kết quả là WaMu phải gánh thiệt hại trực tiếp lên tới 27 triệu USD chỉ trong năm 2007 do gian lận từ các khoản vay chuẩn (prime loans) mà môi giới thực hiện. Và đó mới chỉ là phần nổi của tảng băng – vì các khoản vay dưới chuẩn (subprime), nơi gian lận phổ biến hơn, không được báo cáo đầy đủ số liệu thiệt hại.

Nói cách khác, WaMu không chỉ tự làm suy yếu mình bằng chính sách rủi ro, mà còn trao quyền sinh sát cho những người không kiểm soát nổi. Khi “người giữ cửa” ngủ quên, kẻ lừa đảo đã vào tận két sắt.

Hậu quả WaMu phải gánh và bài học

Hậu quả 

Sau khi bong bóng nhà đất Mỹ vỡ tung, Washington Mutual (WaMu) sụp đổ hoàn toàn vào ngày 25/9/2008, trở thành vụ phá sản ngân hàng lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ.

• Thiệt hại tài chính: Hơn $300 tỷ USD tài sản bị đóng băng hoặc bán tháo; cổ phiếu WaMu bị hủy niêm yết, cổ đông mất trắng toàn bộ vốn.
• Người gửi tiền hoảng loạn: Chỉ trong 8 ngày sau khi Lehman Brothers sụp đổ, khách hàng đã rút ròng $16.7 tỷ USD tiền gửi, khiến thanh khoản cạn kiệt.
• JPMorgan Chase mua lại toàn bộ tài sản của WaMu với giá chỉ $1.9 tỷ USD, thấp hơn 1% giá trị sổ sách.
• Ban lãnh đạo bị điều tra: Cựu CEO Kerry Killinger bị Quốc hội Mỹ chất vấn và bị cáo buộc “tham lợi nhuận trước mắt, phớt lờ rủi ro hệ thống”. Dù không bị truy tố hình sự, ông phải trả hàng chục triệu USD dàn xếp với các cổ đông.

Bài học cho nhà đầu tư hôm nay

Tăng trưởng nóng không phải là thành công bền vững:

WaMu mở rộng nhanh, lợi nhuận cao nhưng rủi ro tiềm ẩn bị phớt lờ. Trong đầu tư, nếu một doanh nghiệp “phình to” quá nhanh, nhà đầu tư cần đặt câu hỏi: lợi nhuận đến từ mô hình bền vững hay từ đòn bẩy ngắn hạn?

Lợi nhuận cao luôn đi kèm rủi ro cao:

Các khoản vay dưới chuẩn từng được WaMu quảng bá như “sản phẩm vàng”. Nhưng chính chúng lại thổi bay toàn bộ giá trị công ty. Nhà đầu tư nên cảnh giác với bất kỳ doanh nghiệp nào có lợi nhuận bất thường nhưng thiếu kiểm soát rủi ro.

Quản trị yếu là mối đe dọa sống còn:

WaMu sụp đổ không chỉ vì khủng hoảng thị trường mà vì văn hóa doanh nghiệp khuyến khích chốt số thay vì kiểm soát rủi ro. Khi đọc báo cáo thường niên, nhà đầu tư nên để ý tới chất lượng quản trị – không chỉ con số lợi nhuận.

Kết luận

Trên đây Cú đã phân tích toàn bộ vụ sụp đổ của Washington Mutual Bank – từng là biểu tượng của “ngân hàng đại chúng kiểu Mỹ” – lớn, thân thiện, và dường như không thể sụp. Nhưng khi lợi nhuận ngắn hạn trở thành kim chỉ nam, WaMu đã tự đẩy mình vào hố sâu của rủi ro.

Sự sụp đổ của họ không chỉ là dấu chấm hết cho một ngân hàng trăm năm tuổi, mà còn là bài học kinh điển về cách lòng tham và sự chủ quan có thể cuốn phăng cả đế chế tài chính.

Download App Cú Thông Thái giúp Tích sản nhẹ nhàng – Kết quả huy hoàng ở đây:

• Link web: https://app.sstock.com.vn 
• CH Play/Android: TẠI ĐÂY
• iOS/App Store: TẠI ĐÂY

FAQ

1. Vì sao WaMu sụp đổ nhanh đến vậy dù là ngân hàng lớn?

Vì phần lớn danh mục cho vay của họ là các khoản vay rủi ro cao (subprime, Option ARM). Khi thị trường nhà đất lao dốc, dòng tiền không đủ bù nợ xấu, thanh khoản cạn kiệt chỉ trong vài tuần.

2. Người gửi tiền và cổ đông bị thiệt hại thế nào?

Người gửi tiền được FDIC bảo hiểm và JPMorgan Chase tiếp quản nên phần lớn vẫn an toàn. Nhưng cổ đông mất trắng, vì toàn bộ cổ phiếu WaMu bị hủy sau khi ngân hàng phá sản.

3. Nếu rút ra bài học cho nhà đầu tư cá nhân, đó là gì?

Đừng để tăng trưởng nóng và con số lợi nhuận che mờ rủi ro tiềm ẩn. Khi doanh nghiệp mở rộng quá nhanh, nợ vay cao hoặc theo đuổi lợi nhuận “không tưởng”, đó có thể là tín hiệu cảnh báo – chứ không phải cơ hội vàng.