Nirav Modi: Tỷ phú kim cương và cú sập chấn động ngân hàng Ấn Độ

Nirav Modi – từng là gương mặt sáng giá nhất ngành kim hoàn Ấn Độ, từ cậu bé sinh ra trong gia đình buôn kim cương đến tỷ phú xuất hiện trong danh sách Forbes. Nhưng đằng sau hào quang của một thương hiệu xa xỉ toàn cầu là một chuỗi giao dịch tín dụng ngầm, mạng lưới công ty vỏ bọc và vụ gian lận hơn 4 tỷ USD làm rung chuyển hệ thống ngân hàng Ấn Độ. 

Câu chuyện của ông là hành trình từ đỉnh cao danh vọng đến trung tâm của một trong những bê bối tài chính lớn nhất lịch sử nước này. Cùng Cú Thông Thái tìm hiểu về cuộc đời của Nirav Modi Từ “tỷ phú kim cương” đến kẻ lừa đảo ngân hàng nhé! 

Tiểu sử của “cậu cả kim cương” Nirav Modi

Nirav Modi sinh ngày 27 tháng 2 năm 1971 tại Palanpur, Gujarat, trong một gia đình có truyền thống nhiều thế hệ kinh doanh kim cương. Từ nhỏ, ông đã quen thuộc với thế giới đá quý khi cùng cha là Deepak Modi chuyển đến Mumbai để làm việc với người chú Mehul Choksi, chủ tịch Gitanjali Group – một trong những tập đoàn kim hoàn lớn nhất Ấn Độ lúc bấy giờ. Chính môi trường này đã giúp Nirav tiếp cận sớm với nghề và hiểu rõ những tiêu chuẩn khắt khe của ngành kim hoàn.

Ông từng theo học tại Wharton School, Đại học Pennsylvania, nhưng quyết định bỏ học để trở về Ấn Độ tập trung phát triển sự nghiệp. Năm 1999, Nirav thành lập Firestar Diamond (trước đây là Firestone), một công ty chuyên nhập khẩu, phân loại và giao dịch kim cương. Trong những năm tiếp theo, công ty nhanh chóng mở rộng sang sản xuất trang sức cao cấp. Nirav mua lại các thương hiệu lâu đời tại Mỹ như A.Jaffe và mở các cửa hàng quốc tế tại New York, Hong Kong và Macau.

Bước ngoặt lớn đến vào năm 2010, khi Nirav trở thành thợ kim hoàn người Ấn đầu tiên có tác phẩm xuất hiện trên bìa danh mục đấu giá của Christie’s Hong Kong. Thành tựu này giúp ông được đánh giá cao trong ngành và thu hút sự chú ý của giới sưu tầm. Năm 2013, ông được Forbes đưa vào danh sách tỷ phú Ấn Độ, đánh dấu vị thế của ông trên thị trường kim hoàn toàn cầu.

Đây là giai đoạn sự nghiệp Nirav Modi phát triển mạnh mẽ. Thương hiệu của ông được mở rộng, uy tín tăng cao, và ông trở thành một trong những doanh nhân nổi bật nhất trong lĩnh vực trang sức cao cấp của Ấn Độ. Nếu mọi chuyện chỉ dừng lại tại đây, Nirav Modi có thể đã trở thành một hình mẫu thành công của thế hệ doanh nhân trẻ.

Nhưng cuộc đời ông bước sang một hướng khác hoàn toàn trong những năm sau đó.

Vỡ mộng về cáo buộc gian lận của Nirav Modi

Tháng 2 năm 2018 là thời điểm mọi thứ trong cuộc đời Nirav Modi đảo chiều. Cơ quan điều tra Ấn Độ, gồm CBI (Cục Điều tra Trung ương) và ED (Cục Thực thi Pháp luật), chính thức khởi tố ông vì liên quan đến vụ gian lận tín dụng khổng lồ tại ngân hàng Punjab National Bank (PNB). Đây là một trong những ngân hàng lớn nhất Ấn Độ, với mạng lưới hàng nghìn chi nhánh trên cả nước.

Theo điều tra, các công ty của Nirav Modi và một số doanh nghiệp liên kết đã cấu kết với hai nhân viên của PNB tại chi nhánh Brady House ở Mumbai. Nhóm này bị cáo buộc phát hành trái phép các thư tín dụng quốc tế (Letters of Undertaking – LoU). Về bản chất, LoU là cam kết của ngân hàng Ấn Độ bảo đảm việc trả nợ cho các ngân hàng nước ngoài khi khách hàng vay vốn để thanh toán nhập khẩu.

Vấn đề nằm ở chỗ: những LoU này không hề được ghi nhận vào hệ thống ngân hàng lõi (CBS). Thay vì đi qua quy trình kiểm soát thông thường, chúng được phát hành thủ công, bỏ qua mọi lớp phê duyệt và giám sát. Điều này giúp các công ty của Nirav Modi có thể vay vốn từ ngân hàng nước ngoài mà PNB… không hề biết mình đang gánh trách nhiệm bảo lãnh.

Điều đáng chú ý là mô hình gian lận này kéo dài trong nhiều năm. Các nhân viên ngân hàng liên quan lặp đi lặp lại quy trình phát hành trái phép LoU, mỗi năm mở ra thêm các khoản vay mới để xoay vòng và che lấp khoản nợ cũ. Đến khi vụ việc bị phát hiện, tổng thiệt hại ước tính đã lên tới khoảng 28.000 crore rupee, tương đương hơn 4 tỷ USD – con số khiến vụ việc trở thành vụ gian lận ngân hàng lớn nhất trong lịch sử Ấn Độ.

Sau khi vụ án bị phanh phui, chính quyền Ấn Độ tiến hành phong tỏa hàng loạt tài sản của Nirav Modi: nhà máy, bất động sản, kho hàng kim cương, tài khoản ngân hàng và nhiều tác phẩm nghệ thuật giá trị cao. Nhiều công ty của ông cũng bị điều tra. Firestar Diamond Inc. – công ty con tại Mỹ – nộp đơn xin bảo hộ phá sản vào tháng 3 năm 2018 do không thể tiếp tục hoạt động trong khủng hoảng.

Vụ án không chỉ làm sụp đổ đế chế kinh doanh của Nirav Modi mà còn đặt lại câu hỏi lớn về sự lỏng lẻo trong hệ thống giám sát ngân hàng Ấn Độ thời điểm đó. Đây cũng là bước khởi đầu cho cuộc truy lùng và tiến trình dẫn độ kéo dài suốt nhiều năm sau này.

Phân tích các mánh khóe Nirav Modi sử dụng để gian lận

1. Lõi vấn đề: biến LoU thành “cỗ máy in tín dụng”

Mấu chốt trong vụ PNB là cách Nirav Modi biến Letters of Undertaking (LoU) – vốn chỉ là một công cụ bảo lãnh – thành “đường ống” hút tiền:

• LoU được phát hành ngoài hệ thống, không ghi nhận trên core banking, không qua quy trình phê duyệt chuẩn.
• Một số nhân viên PNB “bật đèn xanh”, giúp các công ty liên quan tới Nirav Modi liên tục xin LoU mới để vay tiền từ ngân hàng nước ngoài.
• Tiền mới được dùng để đảo nợ tiền cũ, tạo vòng quay tín dụng ảo, che giấu quy mô thực của nghĩa vụ nợ.

Mánh ở đây không phải là một cú lừa một lần, mà là một quy trình được lặp lại nhiều năm, dựa trên việc lợi dụng lỗ hổng nội bộ và sự tin tưởng của hệ thống ngân hàng vào dữ liệu “trên giấy tờ”.

2. Xây mạng lưới công ty vỏ bọc và tài sản ở nước ngoài

Để xử lý và che dấu dòng tiền, Nirav Modi bị cáo buộc dùng:

• Công ty vỏ bọc tại nhiều quốc gia (Dubai, Singapore, Hong Kong…), phần lớn không tạo ra giá trị kinh doanh tương xứng với quy mô giao dịch.
• Bất động sản, dự án và tài sản đứng tên pháp nhân ở nước ngoài, được dùng như “bãi đáp” cho dòng tiền đi ra từ hệ thống ngân hàng.

Cách làm thường thấy:

• Tiền vay được bơm từ LoU/ tín dụng ngân hàng.
• Chuyển sang công ty nước ngoài dưới danh nghĩa “thanh toán hàng hóa, phí dịch vụ, phí tư vấn, hợp đồng gia công”…
• Tài sản/hợp đồng phía bên kia hoặc là phóng đại giá trị, hoặc chỉ tồn tại trên giấy.

Nhờ vậy, tiền được rời khỏi phạm vi kiểm soát trực tiếp của ngân hàng Ấn Độ, nhưng lại trông như giao dịch thương mại hợp pháp.

3. Dùng người thân và cộng sự làm “cánh tay nối dài”

Gia đình và cộng sự thân cận không chỉ “đi theo”, mà bị cáo buộc trực tiếp tham gia cấu trúc dòng tiền:

• Em rể Maiank Mehta bị cáo buộc tham gia vào việc vay mượn dựa trên LoU giả, điều phối dòng tiền qua Dubai, Singapore.
• Các nhân sự chủ chốt trong công ty nắm vai trò giám đốc, cổ đông, đại diện pháp lý ở nhiều pháp nhân khác nhau, giúp phân tán trách nhiệm và khó truy vết quan hệ sở hữu thực sự.

Mánh ở đây là phân tán vai trò: về mặt pháp lý, mỗi cá nhân/công ty chỉ là một “mắt xích nhỏ”, nhưng nhìn tổng thể, họ tạo thành nền tảng vận hành cho toàn bộ hệ thống gian lận.

4. Không “đặt tất cả trứng” vào một ngân hàng

PNB là tâm điểm, nhưng không phải là nơi duy nhất chịu rủi ro:

• Một số ngân hàng khác, như Union Bank of India (trong vụ kiện tại Hong Kong), cũng bị kéo vào vì các khoản vay, bảo lãnh, hoặc giao dịch liên quan đến công ty của Nirav Modi không được thanh toán.
• Chiêu ở đây là tận dụng uy tín đã xây dựng và lịch sử giao dịch lâu năm để mở rộng hạn mức, tiếp cận nhiều ngân hàng, nhiều thị trường khác nhau. Khi mọi thứ sụp đổ, thiệt hại không còn giới hạn ở một tổ chức tín dụng, mà lan ra toàn hệ thống.

Tóm lại, Nirav Modi không chỉ bị cáo buộc “vay rồi không trả”, mà là sử dụng một tổ hợp mánh khóe: lợi dụng LoU, thao túng quy trình nội bộ ngân hàng, dựng mạng lưới pháp nhân – tài sản ở nước ngoài, dùng người thân và cộng sự làm mắt xích, và phân tán rủi ro sang nhiều ngân hàng và nhiều quốc gia.

Trốn ra nước ngoài và cuộc chiến dẫn độ kéo dài

Ngay trước khi vụ việc được công bố rộng rãi, Nirav Modi đã rời khỏi Ấn Độ vào đầu năm 2018. Việc ông rời đi chỉ vài tuần trước khi vụ gian lận bị phát giác khiến dư luận tin rằng ông đã có sự chuẩn bị từ trước. 

Trong nhiều tháng sau đó, Nirav Modi di chuyển giữa nhiều quốc gia, trước khi định cư tại London – nơi ông nộp đơn xin tị nạn và sống một thời gian ngắn dưới danh nghĩa “doanh nhân đang tìm cơ hội đầu tư”.

Ngày 20 tháng 3 năm 2019, cảnh sát Anh bắt giữ ông theo yêu cầu dẫn độ của chính phủ Ấn Độ. Từ đó, Nirav Modi bị giam tại nhà tù Wandsworth, một trong những nhà tù lớn và lâu đời của London. Suốt thời gian bị giam giữ, ông liên tục nộp đơn xin bảo lãnh tại ngoại nhưng đều bị từ chối vì tòa lo ngại ông có nguy cơ bỏ trốn.

Trong 3 năm tiếp theo, Nirav Modi theo đuổi một chuỗi dài các đơn kháng cáo nhằm ngăn chặn việc bị dẫn độ. Tuy nhiên, đến năm 2022, Tòa án Tối cao Vương quốc Anh chính thức bác bỏ kháng cáo cuối cùng của ông, mở đường cho quá trình dẫn độ về Ấn Độ.

Dù vậy, vụ dẫn độ lại chuyển sang một giai đoạn phức tạp hơn. Đến năm 2025, để đáp ứng yêu cầu từ phía Anh về tiêu chuẩn bảo vệ nhân quyền và công bằng tố tụng, chính phủ Ấn Độ đưa ra cam kết mới: nếu Nirav Modi được dẫn độ, ông sẽ chỉ bị xét xử trong những cáo buộc đã nêu và sẽ không bị bắt giữ hoặc khởi tố thêm các vụ án khác. Đây được xem là một bước nhượng bộ nhằm tháo gỡ bế tắc pháp lý kéo dài nhiều năm.

Cũng trong năm 2025, tòa án Anh chấp nhận đơn đề nghị “mở lại” thủ tục dẫn độ do luật sư của Modi nộp. Việc này có nghĩa là tòa sẽ xem xét lại một số khía cạnh của vụ án, từ điều kiện giam giữ tại Ấn Độ đến quy trình xét xử. Điều này khiến tiến trình dẫn độ vốn đã kéo dài suốt nhiều năm tiếp tục bị trì hoãn thêm.

Cho đến nay, Nirav Modi vẫn đang bị giam tại Anh trong khi vụ dẫn độ chưa thể khép lại. Ông trở thành một trong những trường hợp dài hơi nhất trong lịch sử dẫn độ giữa hai quốc gia, phản ánh rõ sự phức tạp của các vụ án tài chính xuyên biên giới và những yêu cầu nghiêm ngặt về nhân quyền trong hệ thống pháp lý Anh.

Sức khỏe tâm thần và trở ngại trong dẫn độ

Khi Nirav Modi đấu tranh chống lại việc dẫn độ từ Anh về Ấn Độ, một trong những luận điểm chính của ông là sức khỏe tâm thần suy yếu, với lập luận rằng nếu bị dẫn độ, ông sẽ đối mặt với nguy cơ tự tử, hoặc tình trạng tâm lý của ông sẽ nghiêm trọng hơn khi bị giam trong nhà tù Ấn Độ.

Các luật sư của ông dẫn ra rằng nhà tù có điều kiện y tế và giám sát kém, và rằng việc dẫn độ trong tình trạng hiện tại sẽ là hành động “bất công hoặc áp bức”.

Tuy nhiên, tại phiên tòa ở London, các chuyên gia tâm thần học đã được triệu tập – trong đó có hai giáo sư từ các trường đại học uy tín. Họ đưa ra nhận xét rằng:

• Nirav Modi không có dấu hiệu rối loạn tâm thần cấp tính, như loạn thần (psychotic illness).
• Mặc dù ông có biểu hiện trầm cảm kéo dài và có “ý nghĩ tự tử tái diễn”, nhưng không có bằng chứng cho thấy ông đã từng cố gắng tự tử hoặc có kế hoạch cụ thể thực hiện.
• Tòa án nhận định rằng mức độ nguy cơ tự tử của ông không đủ để chứng minh rằng việc dẫn độ sẽ là “hành vi bất công hoặc áp bức” dưới luật dẫn độ của Anh.

Phía Ấn Độ đưa ra cam kết rằng nếu ông được dẫn độ về nhà tù Arthur Road, Mumbai (barrack 12) thì sẽ có biện pháp giám sát liên tục và y tế đầy đủ nhằm hạn chế rủi ro đối với sức khỏe tâm thần.

Kết quả là, tòa án London bác bỏ đơn kháng cáo của Modi về lý do sức khỏe tâm thần vào tháng 11 năm 2022, chấm dứt một phần quan trọng trong chiến lược pháp lý của ông. Việc này được xem là chiến thắng về mặt tiến trình pháp lý cho phía Ấn Độ, bởi vì sức khỏe tâm thần thường là lý do khiến việc dẫn độ bị trì hoãn hoặc từ chối.

Tuy nhiên, chuyện không kết thúc tại đó – vì trong các phiên xét tiếp theo, tòa án cũng chỉ ra rằng vẫn tồn tại “trở ngại bí mật” (confidential impediment) khiến quá trình dẫn độ bị kéo dài. Dù sức khỏe tâm thần không được chấp nhận làm lý do chính để ngăn dẫn độ, nhưng việc đảm bảo điều kiện giam giữ, giám sát y tế và quyền xét xử công bằng vẫn là những khía cạnh mà phía Anh yêu cầu Ấn Độ phải cam kết.

Vụ án Nirav Modi và tác động sâu rộng đến hệ thống tín dụng ngân hàng Ấn Độ

Vụ gian lận liên quan đến Nirav Modi không chỉ làm rung chuyển ngành kim hoàn mà còn phơi bày lỗ hổng nghiêm trọng trong hệ thống kiểm soát tín dụng quốc tế của Ấn Độ. Hệ quả là hàng loạt cải cách mang tính cấu trúc đã được triển khai:

Thứ nhất, vụ án cho thấy việc phát hành LoU – một hình thức bảo lãnh tín dụng quốc tế – có thể bị lạm dụng dễ dàng khi thiếu quy trình kiểm tra chéo. Cơ quan quản lý và các ngân hàng đã yêu cầu siết chặt thủ tục phát hành LoU, buộc mọi giao dịch phải được ghi nhận vào hệ thống core banking để tránh tình trạng giao dịch “ngoài sổ”.

Thứ hai, các ngân hàng Ấn Độ buộc phải tích hợp đầy đủ hệ thống SWIFT với hệ thống ngân hàng lõi, đảm bảo mọi giao dịch quốc tế đều có dấu vết, được kiểm soát theo thời gian thực và không thể bị bỏ qua như trong vụ PNB.

Thứ ba, các chính sách cho vay thương mại trở nên chặt chẽ hơn. Doanh nghiệp phải chứng minh khả năng tài chính, đối ứng vốn và mục đích sử dụng khoản vay rõ ràng. Các khoản tín dụng rủi ro cao bị áp thêm yêu cầu bảo đảm hoặc phải nâng mức dự phòng nợ xấu.

Thứ tư, vụ án thúc đẩy sửa đổi pháp luật liên quan đến tội phạm kinh tế, nâng cao chế tài với hành vi lạm dụng tín dụng quốc tế, rửa tiền và thông đồng ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước Ấn Độ (RBI) sau đó ban hành các quy định nghiêm ngặt về bảo lãnh quốc tế và kiểm soát giao dịch thương mại.

Thứ năm, vụ Nirav Modi trở thành ví dụ điển hình cho ngành tài chính – được sử dụng trong đào tạo ngân hàng, kiểm toán và quản trị rủi ro – nhằm cảnh báo việc lạm dụng các công cụ tài chính quốc tế khi không được giám sát đầy đủ.

>> Nguồn tham khảo: Nirav Modi case: India may give ‘no arrest’ 

Kết luận

Trước khi bê bối nổ ra, Nirav Modi được ca ngợi như biểu tượng của ngành kim hoàn Ấn Độ trên thị trường quốc tế, xây dựng một thương hiệu xa xỉ có mặt tại nhiều trung tâm thời trang lớn. Tuy nhiên, vụ gian lận PNB đã khiến hình ảnh đó sụp đổ, biến ông trở thành tâm điểm của một trong những vụ tội phạm tài chính lớn nhất nước này.

Câu chuyện của Nirav Modi là bài học về rủi ro trong tăng trưởng nóng, về sự thiếu minh bạch trong hoạt động ngân hàng và về những nguy cơ khi một hệ thống tài chính vận hành không đủ kỷ luật. Đồng thời, nó đặt nền móng cho những cải tổ quan trọng giúp thị trường tín dụng và hoạt động ngoại thương của Ấn Độ trở nên minh bạch, an toàn và bền vững hơn.