Thế nào là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp? Quy định mới (Update 2025)

Trong thị trường chứng khoán hiện nay tại Việt Nam, khái niệm nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đóng vai trò quan trọng, giúp phân biệt giữa các loại nhà đầu tư khác nhau dựa trên quy mô vốn, năng lực tài chính và trình độ chuyên môn. Vậy, thế nào là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo quy định của pháp luật? Bài viết dưới đây, Cú Thông Thái sẽ làm rõ những vấn đề này.

1. Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là gì?

Theo Luật Chứng khoán 2019 (Điều 11) và Nghị định 65/2022/NĐ-CP, nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là những tổ chức hoặc cá nhân có đủ năng lực tài chính hoặc trình độ chuyên môn về chứng khoán.

Nhà đầu tư tổ chức gồm:

• Ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
• Công ty tài chính, công ty bảo hiểm, công ty chứng khoán.
• Công ty quản lý quỹ, công ty/quỹ đầu tư chứng khoán.
• Tổ chức tài chính quốc tế, quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách.
• Doanh nghiệp có vốn điều lệ góp trên 100 tỷ đồng hoặc là tổ chức niêm yết/đăng ký giao dịch.

2. Điều kiện trở thành nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp

Nhà đầu tư cá nhân phải đáp ứng ít nhất một trong các tiêu chí sau để trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp:

• Có chứng chỉ hành nghề chứng khoán.
• Sở hữu danh mục chứng khoán niêm yết/đăng ký giao dịch có giá trị bình quân từ 2 tỷ đồng trở lên trong vòng 180 ngày liên tiếp trước khi được xác nhận (không tính margin hoặc repo). Giấy xác nhận này có hiệu lực trong 3 tháng.
• Có thu nhập chịu thuế từ 1 tỷ đồng/năm trở lên trong năm liền trước năm mua trái phiếu.

Nói ngắn gọn: Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp chính là những người (hoặc tổ chức) có tiềm lực vốn mạnh hoặc kiến thức chuyên sâu, được pháp luật cho phép tham gia vào những sản phẩm, thương vụ mà nhà đầu tư cá nhân thông thường không đủ điều kiện.

3. Thẩm quyền xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp thuộc về ai?

Theo Điều 4 Nghị định 155/2020/NĐ-CP, thẩm quyền xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được phân bổ cho các đối tượng sau:

• Tổ chức phát hành và công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán có trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư chuyên nghiệp khi chào bán chứng khoán riêng lẻ, lập quỹ thành viên hoặc ủy quyền công ty chứng khoán thực hiện.
• Công ty chứng khoán chịu trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư đối với chứng khoán phát hành riêng lẻ có giao dịch tập trung tại Sở giao dịch chứng khoán.
• Tổ chức đăng ký, lưu ký chứng khoán xác định tư cách đối với chứng khoán phát hành riêng lẻ chưa giao dịch tập trung trước khi chuyển quyền sở hữu.

Việc xác định này nhằm đảm bảo nhà đầu tư thực sự đáp ứng các tiêu chí chuyên nghiệp trước khi tham gia các hoạt động chứng khoán đặc biệt.

4. Thời hạn xác định lại nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là bao lâu?

Theo quy định tại Khoản 3 Điều 4 Nghị định 155/2020/NĐ-CP, nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đã được xác định bởi công ty chứng khoán, tổ chức phát hành hoặc quản lý quỹ thì sẽ không phải xác định lại tư cách trong vòng 1 năm kể từ thời điểm được xác nhận nếu tiếp tục tham gia mua chứng khoán chào bán riêng lẻ hoặc chứng chỉ quỹ thành viên.

Ngoài ra, nhà đầu tư đã mua chứng khoán chào bán riêng lẻ, chứng chỉ quỹ thành viên cũng không cần xác định lại tư cách khi bán các chứng khoán đã mua theo quy định.

5. Những tài liệu cần thiết để xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp

Việc xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đòi hỏi các tổ chức có thẩm quyền xem xét đầy đủ các loại giấy tờ minh chứng, tùy thuộc vào loại nhà đầu tư như sau:

Đối với tổ chức tài chính lớn: Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, Giấy phép thành lập hoặc các giấy tờ tương đương.

Đối với công ty vốn điều lệ trên 100 tỷ đồng hoặc tổ chức niêm yết, đăng ký giao dịch: Quyết định chấp thuận niêm yết hoặc đăng ký giao dịch; báo cáo tài chính năm kiểm toán hoặc báo cáo bán niên có soát xét.

Cá nhân có chứng chỉ hành nghề chứng khoán: CMND/CCCD/hộ chiếu còn hiệu lực và chứng chỉ hành nghề chứng khoán.

Cá nhân sở hữu danh mục chứng khoán tối thiểu 2 tỷ đồng: CMND/CCCD/hộ chiếu còn hiệu lực và xác nhận giá trị danh mục từ công ty chứng khoán.

Cá nhân có thu nhập chịu thuế tối thiểu 1 tỷ đồng năm gần nhất: CMND/CCCD/hộ chiếu và hồ sơ khai thuế hoặc chứng từ khấu trừ thuế nộp cho cơ quan thuế.

Bảng tóm tắt các Tài liệu cần thiết để xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp: 

Đối tượng	Giấy tờ cần cung cấp
Tổ chức tài chính lớn (ngân hàng, công ty tài chính, bảo hiểm, chứng khoán, quỹ…)	– Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp – Giấy phép thành lập hoặc giấy tờ tương đương
Công ty vốn điều lệ > 100 tỷ hoặc tổ chức niêm yết/đăng ký giao dịch	– Quyết định chấp thuận niêm yết/đăng ký giao dịch – Báo cáo tài chính năm đã kiểm toán hoặc báo cáo bán niên có soát xét
Cá nhân có chứng chỉ hành nghề chứng khoán	– CMND/CCCD/Hộ chiếu còn hiệu lực – Chứng chỉ hành nghề chứng khoán
Cá nhân sở hữu danh mục chứng khoán ≥ 2 tỷ đồng	– CMND/CCCD/Hộ chiếu còn hiệu lực – Văn bản xác nhận giá trị danh mục từ công ty chứng khoán
Cá nhân có thu nhập chịu thuế ≥ 1 tỷ đồng/năm	– CMND/CCCD/Hộ chiếu còn hiệu lực – Hồ sơ khai thuế hoặc chứng từ khấu trừ thuế đã nộp cơ quan thuế

Chú ý:

• Dễ chuẩn bị nhất: CMND/CCCD/Hộ chiếu và chứng chỉ hành nghề chứng khoán.
• Mất thời gian hơn: Báo cáo tài chính kiểm toán, hồ sơ thuế (vì phụ thuộc đơn vị kiểm toán/cơ quan thuế).
• Xác nhận danh mục 2 tỷ: thường được công ty chứng khoán cấp trong vòng 1–3 ngày làm việc, có hiệu lực trong 3 tháng.
• Doanh nghiệp niêm yết: gần như đã có sẵn hồ sơ theo quy định, chỉ cần nộp bản sao.

6. Đề xuất khung pháp lý mới cho nhà đầu tư chuyên nghiệp: 2 điểm đáng chú ý 

Có 2 điểm đáng chú ý trong dự thảo khung pháp lý mới cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp:

Về thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ

Theo dự thảo, nhà đầu tư cá nhân sẽ không còn được mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ, mà chỉ dành cho tổ chức chuyên nghiệp.

Điều này không đồng nghĩa với việc “loại” nhà đầu tư cá nhân ra khỏi thị trường trái phiếu. Thay vào đó, họ có thể:

• Tham gia trái phiếu doanh nghiệp chào bán ra công chúng (minh bạch và được quản lý chặt chẽ hơn).
• Hoặc ủy thác vốn cho các quỹ đầu tư, công ty quản lý quỹ để đầu tư vào trái phiếu riêng lẻ.

Cách làm này nhằm giảm rủi ro cho nhà đầu tư cá nhân, đồng thời hạn chế nguy cơ “rủi ro hệ thống” như cú sập trái phiếu năm 2022 – khi nhiều cá nhân thiếu kiến thức, bị lôi kéo vào sản phẩm rủi ro vượt quá khả năng chịu đựng.

Về tiêu chí xác định nhà đầu tư chuyên nghiệp

Dự thảo mới bổ sung yêu cầu: nhà đầu tư cá nhân phải có tần suất giao dịch tối thiểu 10 lần/quý trong 4 quý gần nhất.

Mục đích là để đảm bảo chỉ những người thực sự hoạt động liên tục, bám sát thị trường mới được công nhận là chuyên nghiệp.

Tuy nhiên, quy định này gây tranh cãi vì:

• Không phải nhà đầu tư nào cũng giao dịch thường xuyên, đặc biệt là nhà đầu tư dài hạn.
• Tần suất giao dịch không phản ánh trực tiếp năng lực tài chính hay trình độ chuyên môn – vốn mới là tiêu chí cốt lõi để đánh giá “chuyên nghiệp”.

Kinh nghiệm quốc tế:

• Mỹ (SEC): Nhà đầu tư chuyên nghiệp (“Accredited Investors”) được xác định dựa vào thu nhập và tài sản ròng, không yêu cầu tần suất giao dịch. Ví dụ: thu nhập ≥ 200,000 USD/năm hoặc tài sản ròng trên 1 triệu USD.
• Malaysia: Nhà đầu tư cá nhân phải có tài sản trên 17,4 tỷ đồng hoặc thu nhập ≥ 1,7 tỷ đồng/năm.
• Châu Âu (MIFID): Yêu cầu nhà đầu tư thỏa 2/3 tiêu chí: (i) danh mục tài sản > 13,5 tỷ đồng, (ii) kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực tài chính ≥ 1 năm, (iii) tần suất giao dịch ≥ 10 lần/quý.

Kết luận:

• Đề xuất của Bộ Tài chính có điểm tích cực là hướng dòng vốn cá nhân vào kênh minh bạch, an toàn hơn, đồng thời tạo bộ lọc để xác định đúng nhà đầu tư chuyên nghiệp.
• Tuy vậy, tiêu chí tần suất giao dịch cần cân nhắc lại, tránh biến nó thành rào cản không cần thiết đối với những nhà đầu tư cá nhân thực sự có năng lực nhưng không giao dịch nhiều.

>> Xem thêm: 49 thuật ngữ tiếng lóng về chứng khoán nhà đầu tư phải biết

7. Kết luận

Để trở thành nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, bạn cần đáp ứng các tiêu chí về năng lực tài chính hoặc trình độ chuyên môn được quy định rõ ràng trong Luật Chứng khoán 2019 và Nghị định 155/2020/NĐ-CP. Đồng thời, việc xác nhận tư cách chuyên nghiệp phải được các tổ chức có thẩm quyền như công ty chứng khoán, tổ chức phát hành hay tổ chức quản lý quỹ thực hiện đúng quy trình.

Việc phân loại và xác định nhà đầu tư chuyên nghiệp không chỉ góp phần bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư mà còn minh bạch, nâng cao chất lượng thị trường chứng khoán Việt Nam. Hãy theo dõi Cú Thông Thái để học thêm nhiều kiến thức bổ ích về tài chính – chứng khoán nhé! 

Disclaimer: Thông tin trong bài viết được tổng hợp từ các nguồn chính thống tại thời điểm công bố. Tuy nhiên, quy định pháp luật và chính sách thị trường có thể thay đổi theo thời gian. Người đọc cần tự cập nhật và tham khảo thêm văn bản pháp luật, hướng dẫn của cơ quan quản lý hoặc ý kiến chuyên gia trước khi đưa ra quyết định đầu tư.

8. FAQ

1. Ai được coi là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp?

Là tổ chức hoặc cá nhân có năng lực tài chính mạnh hoặc trình độ chuyên môn về chứng khoán, được quy định trong Luật Chứng khoán 2019 và cập nhật thêm bởi Nghị định 65/2022/NĐ-CP. Ví dụ: ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, hoặc cá nhân có chứng chỉ hành nghề/thu nhập cao/danh mục trên 2 tỷ đồng.

2. Quy định mới năm 2025 có gì thay đổi?

Bộ Tài chính đề xuất:

• Nhà đầu tư cá nhân không còn được mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, thay vào đó chỉ tổ chức chuyên nghiệp mới được tham gia.
• Nhà đầu tư cá nhân được “chuyển hướng” sang trái phiếu chào bán công chúng hoặc đầu tư thông qua quỹ trái phiếu.
• Bổ sung điều kiện: cá nhân muốn được công nhận chuyên nghiệp phải có tần suất giao dịch ≥ 10 lần/quý trong 4 quý gần nhất.

3. Quy định mới ảnh hưởng gì tới nhà đầu tư cá nhân?

Tích cực ở chỗ: cá nhân nhỏ lẻ sẽ tham gia vào kênh minh bạch, ít rủi ro hơn. Tuy nhiên, tiêu chí “10 giao dịch/quý” có thể gây khó cho nhà đầu tư dài hạn vốn ít mua bán nhưng vẫn có năng lực tài chính và kinh nghiệm.