Cổ phiếu OTC là gì? Có nên mua cổ phiếu OTC?

Có nên mua cổ phiếu OTC hay không? Đây là câu hỏi khiến nhiều nhà đầu tư băn khoăn, nhất là khi nghe bạn bè truyền tai về những thương vụ lời gấp đôi, gấp ba chỉ trong thời gian ngắn. Cổ phiếu OTC thường có giá rẻ, mang đến cơ hội nắm tiềm năng. Nhưng đi kèm với đó là rủi ro thanh khoản thấp, thiếu minh bạch thông tin và nguy cơ thua lỗ. Để trả lời câu hỏi này, Cú Thông Thái sẽ phân tích cơ hội lẫn thách thức mà cổ phiếu OTC mang lại!

1. OTC là gì?

Trước khi đi tìm hiểu về cổ phiếu OTC, bạn cần hiểu nghĩa của OTC là gì. 

Khái niệm OTC 

OTC là viết tắt của Over The Counter, dịch sang tiếng Việt có nghĩa là “giao dịch tại quầy”.

Điểm khác biệt của thị trường OTC so với các sàn chứng khoán tập trung (như HOSE hay HNX) là:

• OTC không có một địa điểm giao dịch cố định.
• Các giao dịch được thực hiện thông qua cơ chế chào giá – thương lượng trực tiếp giữa các bên.
• Quá trình này được hỗ trợ bởi các phương tiện thông tin như điện thoại, Internet và hệ thống phần mềm điện tử.

Nói cách khác, OTC là một sàn giao dịch phi tập trung, dựa vào sự thỏa thuận giá giữa người mua và người bán, chứ không phải khớp lệnh công khai trên bảng điện tử tập trung.

Sàn OTC hoạt động như thế nào?

Vì không có “mặt bằng” hay “sàn giao dịch” cụ thể, nên:

• Các công ty chứng khoán và tập đoàn tài chính sẽ phối hợp để duy trì thị trường OTC.
• Nhà đầu tư thực hiện giao dịch chủ yếu qua Internet hoặc điện thoại di động.
• Việc trao đổi thông tin, thỏa thuận giá và khớp lệnh thường linh hoạt hơn, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn so với giao dịch tập trung.

2. Cổ phiếu OTC là gì? Phân loại

Khái niệm cổ phiếu OTC

Cổ phiếu OTC là cổ phiếu chưa được niêm yết chính thức trên các sàn chứng khoán tập trung như HOSE (HSX) hay HNX.

Thông thường, đây là cổ phiếu của:

• Các công ty cổ phần chưa đăng ký giao dịch trên UpCOM.
• Các doanh nghiệp phát hành cổ phiếu riêng lẻ, chưa đủ điều kiện hoặc chưa muốn niêm yết chính thức.

Phân loại cổ phiếu OTC

Cổ phiếu OTC là cổ phiếu chưa niêm yết chính thức trên các sàn chứng khoán tập trung (HOSE, HNX, UPCoM). Trên thực tế, cổ phiếu OTC có thể chia thành 2 nhóm chính dựa vào tình trạng lưu ký và quản lý cổ đông:

Cổ phiếu đã có mã lưu ký

• Được quản lý bởi Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD).
• Nhà đầu tư nắm giữ loại cổ phiếu này có quyền sở hữu được ghi nhận rõ ràng, minh bạch.
• Khi công ty phát hành quyết định đưa cổ phiếu lên sàn (niêm yết hoặc đăng ký giao dịch trên UPCoM), việc chuyển đổi và giao dịch sẽ thuận lợi hơn.

Cổ phiếu chưa có mã lưu ký

• Chưa được đăng ký lưu ký tại VSD.
• Quyền sở hữu được quản lý trực tiếp bởi phòng Quản lý cổ đông của công ty phát hành hoặc công ty chứng khoán nắm sổ cổ đông.
• Tính pháp lý và tính thanh khoản thấp hơn, giao dịch chủ yếu dựa trên thỏa thuận riêng.

Ngoài cách phân loại trên, cổ phiếu OTC cũng có thể chia thành:

• Cổ phiếu của công ty chuẩn bị niêm yết: Những công ty đã nộp hồ sơ hoặc có kế hoạch niêm yết trong tương lai gần. Đây thường là nhóm được săn đón nhiều vì kỳ vọng giá sẽ tăng mạnh khi lên sàn.
• Cổ phiếu của công ty chưa có kế hoạch niêm yết: Các doanh nghiệp nhỏ, chưa đáp ứng điều kiện hoặc chưa muốn niêm yết. Rủi ro cao hơn do thiếu minh bạch và thanh khoản thấp.

Tóm lại:

• OTC là thị trường phi tập trung, nơi cổ phiếu chưa niêm yết được mua bán qua thương lượng.
• Sàn OTC hoạt động dựa trên sự phối hợp của các công ty chứng khoán, giao dịch linh hoạt qua Internet và điện thoại.
• Cổ phiếu OTC có thể là loại đã có mã lưu ký (được VSD quản lý) hoặc chưa có mã lưu ký (do công ty phát hành tự quản lý).

3. Ưu – nhược điểm khi đầu tư cổ phiếu OTC

Đầu tư cổ phiếu OTC (Over The Counter) mang lại cho nhà đầu tư cơ hội tiếp cận sớm những doanh nghiệp tiềm năng nhưng đồng thời cũng đi kèm với không ít rủi ro. Hiểu rõ cả hai mặt sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định chính xác hơn.

Ưu điểm

• Tiềm năng lợi nhuận cao: Do chưa được niêm yết, cổ phiếu OTC thường có mức giá thấp hơn so với cổ phiếu trên sàn tập trung. Đây là cơ hội để sở hữu cổ phần của doanh nghiệp tiềm năng với chi phí rẻ, và nếu công ty phát triển mạnh hoặc được niêm yết sau này, lợi nhuận có thể tăng đáng kể.
• Linh hoạt về quy mô giao dịch: Nhà đầu tư có thể mua – bán với số lượng bất kỳ, không bị giới hạn bởi quy định khắt khe như ở HOSE hay HNX.
• Vốn đầu tư ban đầu thấp: Thị trường OTC cho phép nhà đầu tư tham gia với số vốn nhỏ, phù hợp với nhiều nhóm đối tượng.
• Đa dạng lựa chọn tài sản: Ngoài cổ phiếu công ty chưa niêm yết, thị trường còn có nhiều loại công cụ tài chính khác để đầu tư.
• Thời gian giao dịch linh hoạt: Không gò bó trong khung giờ nhất định như sàn tập trung, giao dịch có thể diễn ra linh hoạt qua thỏa thuận.
• Cơ hội tiếp cận doanh nghiệp mới: Đây là con đường để các công ty nhỏ, chưa đủ điều kiện niêm yết, gọi vốn từ nhà đầu tư. Người tham gia có thể nắm bắt cơ hội sớm trước khi doanh nghiệp bứt phá.

Nhược điểm

• Rủi ro cao: Doanh nghiệp phát hành cổ phiếu OTC thường có quy mô nhỏ, chưa minh bạch về tài chính và quản trị. Điều này khiến việc đánh giá tiềm lực công ty trở nên khó khăn, dễ dẫn đến rủi ro mất vốn.
• Tính thanh khoản thấp: Cổ phiếu OTC thường khó mua bán, đặc biệt khi nhu cầu thị trường thấp. Việc thoái vốn có thể mất nhiều thời gian.
• Minh bạch thông tin kém: Khác với doanh nghiệp niêm yết phải công khai báo cáo định kỳ, công ty OTC không bị ràng buộc nhiều, dẫn đến thiếu thông tin chính xác cho nhà đầu tư.
• Giá không công khai rộng rãi: Do giá cả phụ thuộc chủ yếu vào thỏa thuận giữa các bên, nên dễ xảy ra tình trạng chênh lệch lớn hoặc bị định giá cao/ thấp ngoài thực tế.

>> Xem thêm: 

GAP trong chứng khoán là gì? Cách tận dụng GAP hiệu quả

Học đầu tư chứng khoán từ đầu như thế nào? Top 5 nguồn học tốt nhất

4. Mua cổ phiếu OTC ở đâu an toàn, uy tín?

Hiện nay, nhà đầu tư có thể mua cổ phiếu OTC qua hai kênh chính: công ty chứng khoán và sàn giao dịch OTC trực tuyến.

Thông qua công ty chứng khoán

Một số công ty chứng khoán tại Việt Nam cung cấp dịch vụ giao dịch cổ phiếu OTC dưới hình thức giới thiệu và môi giới.

Công ty chứng khoán đóng vai trò trung gian, giúp bạn tìm kiếm người mua hoặc người bán cổ phiếu phù hợp. Để thực hiện giao dịch, bạn cần:

• Mở tài khoản chứng khoán tại công ty.
• Đăng ký dịch vụ giao dịch OTC.
• Liên hệ với nhân viên môi giới hoặc tư vấn để được hỗ trợ trong quá trình tìm kiếm đối tác và thực hiện giao dịch.

Ưu điểm của kênh này là có sự hỗ trợ từ công ty chứng khoán, giảm rủi ro trong việc tìm kiếm đối tác và đảm bảo tính pháp lý tốt hơn. Tuy nhiên, phí môi giới thường cao hơn so với giao dịch trực tiếp.

Thông qua các sàn giao dịch OTC trực tuyến

Ngoài công ty chứng khoán, hiện nay tại Việt Nam cũng đã xuất hiện một số sàn OTC trực tuyến, cho phép nhà đầu tư giao dịch qua nền tảng điện tử.

• Các sàn này cung cấp môi trường giao dịch mở, nơi người mua và người bán có thể đăng tin chào mua – chào bán cổ phiếu.
• Nhà đầu tư có thể tự do lựa chọn đối tác, thỏa thuận giá và khối lượng cổ phiếu.
• Giao dịch diễn ra nhanh chóng, thuận tiện thông qua Internet.

Tuy nhiên, khi tham gia các sàn OTC trực tuyến, nhà đầu tư cần đặc biệt chú ý đến tính minh bạch và uy tín của đối tác, bởi mức độ giám sát tại đây thấp hơn so với công ty chứng khoán.

5. Khi nào nên đầu tư cổ phiếu OTC?

Không phải lúc nào cổ phiếu OTC cũng phù hợp. Nó chỉ thật sự đáng để xuống tiền trong một số trường hợp cụ thể dưới đây:

Khi bạn muốn tìm kiếm cơ hội lợi nhuận lớn từ doanh nghiệp tiềm năng

• Do chưa niêm yết, giá cổ phiếu OTC thường thấp hơn nhiều so với giá niêm yết sau này.
• Nếu chọn đúng công ty có tiềm lực tăng trưởng, khả năng sinh lời có thể gấp nhiều lần.

Ví dụ:

Một số nhà đầu tư từng mua cổ phiếu Techcombank trên thị trường OTC trước khi ngân hàng này chính thức niêm yết trên HOSE vào năm 2018. Giá OTC khi đó chỉ quanh mức 30.000 đồng/cổ phiếu. Sau khi niêm yết, giá tăng mạnh lên trên 100.000 đồng ở giai đoạn đỉnh, mang lại lợi nhuận gấp 3 lần chỉ sau vài năm.

Khi bạn có khả năng chấp nhận rủi ro cao

• Thị trường OTC vốn kém minh bạch: không bắt buộc công khai báo cáo tài chính định kỳ, ít thông tin chính thức.
• Thanh khoản thấp: khi muốn bán cổ phiếu có thể không dễ tìm được người mua, nhất là với doanh nghiệp ít người quan tâm.
• Do đó, chỉ phù hợp với những nhà đầu tư sẵn sàng chấp nhận rủi ro và xác định khoản vốn bỏ ra có thể bị “chôn” lâu dài.

Ví dụ:

Nhiều nhà đầu tư mua cổ phiếu OTC của các công ty nhỏ trong lĩnh vực bất động sản giai đoạn 2016–2017 với kỳ vọng niêm yết. Tuy nhiên, doanh nghiệp gặp khó khăn tài chính, không thể đưa cổ phiếu lên sàn. Kết quả là cổ phiếu gần như “đóng băng”, nhà đầu tư không bán được, vốn bị kẹt nhiều năm.

Khi bạn có thời gian nghiên cứu doanh nghiệp

• Đầu tư OTC không dành cho người “mua theo tin đồn”.
• Bạn cần bỏ công sức tìm hiểu báo cáo tài chính, chiến lược kinh doanh, ban lãnh đạo, cũng như kế hoạch niêm yết của doanh nghiệp.
• Đây là cách để giảm thiểu rủi ro thông tin thiếu minh bạch.

Ví dụ:

Một số nhà đầu tư cá nhân tìm hiểu kỹ về MB Bank giai đoạn chưa niêm yết đầy đủ, phân tích lợi nhuận ổn định và mạng lưới chi nhánh phát triển. Kết quả, khi cổ phiếu MBB chính thức giao dịch, họ đã thu lợi nhuận cao nhờ quyết định mua sớm trên OTC.

Khi bạn muốn đa dạng hóa danh mục đầu tư

• OTC không nên là kênh duy nhất. Thay vào đó, hãy coi nó là một phần nhỏ trong danh mục.
• Kết hợp với cổ phiếu niêm yết, trái phiếu, hoặc quỹ đầu tư để cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận.

Ví dụ:

Một nhà đầu tư có 1 tỷ đồng vốn. Thay vì mua toàn bộ cổ phiếu OTC, anh phân bổ: 700 triệu vào cổ phiếu niêm yết (an toàn hơn, dễ thanh khoản), 200 triệu vào trái phiếu doanh nghiệp, và chỉ 100 triệu vào cổ phiếu OTC để “đón đầu” cơ hội. Cách này vừa có thể hưởng lợi nhuận lớn nếu OTC tăng giá, vừa hạn chế rủi ro khi cổ phiếu OTC mất thanh khoản.

Tóm lại, cổ phiếu OTC phù hợp khi bạn muốn tìm kiếm lợi nhuận cao, chấp nhận rủi ro, có thời gian nghiên cứu doanh nghiệp và biết cách đa dạng hóa danh mục. Nếu thiếu một trong những yếu tố này, đầu tư OTC có thể trở thành con dao hai lưỡi.

Bảng tóm gọn cổ phiếu OTC: 

Nội dung	Ưu điểm	Nhược điểm	Khi nào nên mua
Đặc điểm chung	Giá thường rẻ hơn cổ phiếu niêm yết, tiềm năng lợi nhuận cao.	Thông tin ít, minh bạch thấp.	Khi muốn săn cơ hội ở doanh nghiệp chưa niêm yết.
Giao dịch	Linh hoạt, không bị giới hạn quy mô mua bán.	Thanh khoản kém, dễ “kẹt hàng” khi cần bán.	Khi có khả năng giữ lâu dài, không cần rút vốn gấp.
Cơ hội doanh nghiệp	Tiếp cận sớm các công ty chuẩn bị niêm yết, dễ hưởng lợi khi lên sàn.	Nhiều công ty nhỏ, hoạt động thiếu ổn định.	Khi có thông tin rõ ràng rằng doanh nghiệp sắp niêm yết.
Chiến lược đầu tư	Đa dạng hóa danh mục, tăng cơ hội sinh lời.	Biến động giá lớn, dễ bị “thổi giá”.	Khi coi OTC chỉ là phần nhỏ trong danh mục (10–20% vốn).

6. Rủi ro và lời khuyên khi đầu tư cổ phiếu OTC 

Rủi ro cần lưu ý khi đầu tư cổ phiếu OTC

Đầu tư cổ phiếu OTC tiềm ẩn nhiều rủi ro mà nhà đầu tư cần chuẩn bị trước:

• Tính minh bạch thấp: 

Doanh nghiệp trên OTC không bắt buộc phải công bố báo cáo tài chính định kỳ như doanh nghiệp niêm yết. Thông tin về hoạt động, nợ vay hay chiến lược phát triển thường không rõ ràng. Điều này khiến nhà đầu tư khó đánh giá chính xác tiềm lực thực sự của công ty.

• Thanh khoản kém: 

Khác với sàn tập trung luôn có khớp lệnh liên tục, cổ phiếu OTC phụ thuộc hoàn toàn vào thỏa thuận. Vì vậy, khi muốn bán cổ phiếu, có thể bạn phải chờ khá lâu mới tìm được người mua, đặc biệt với các công ty ít được quan tâm.

• Biến động giá lớn: 

Giá OTC không được niêm yết công khai, chủ yếu dựa vào thương lượng. Điều này dễ dẫn đến tình trạng bị “thổi giá” cao hơn giá trị thực hoặc bán tháo ở mức thấp. Rủi ro bị cuốn vào tin đồn và mất vốn khá cao nếu không kiểm chứng thông tin kỹ.

Lời khuyên cho nhà đầu tư

Để hạn chế rủi ro và tăng cơ hội thành công, nhà đầu tư nên lưu ý một số nguyên tắc:

• Không nên dồn toàn bộ vốn vào OTC: OTC chỉ nên chiếm một phần nhỏ trong danh mục, coi như khoản đầu tư thử nghiệm. Tuyệt đối tránh “all in”, vì rủi ro mất thanh khoản và biến động giá rất cao.
• Chọn công ty uy tín, tiềm năng rõ ràng: Tập trung vào doanh nghiệp có nền tảng kinh doanh ổn định, có báo cáo tài chính minh bạch hoặc đang trong giai đoạn chuẩn bị niêm yết. Đây là nhóm ít rủi ro hơn so với công ty nhỏ chưa có kế hoạch niêm yết.
• Ưu tiên kênh giao dịch chính thống: Nên thực hiện giao dịch qua công ty chứng khoán uy tín hoặc sàn OTC có thương hiệu để giảm thiểu rủi ro lừa đảo, tranh chấp pháp lý.
• Đa dạng hóa danh mục: Kết hợp cổ phiếu OTC với cổ phiếu niêm yết, trái phiếu hoặc các tài sản khác. Việc phân tán vốn giúp cân bằng giữa lợi nhuận kỳ vọng và khả năng kiểm soát rủi ro.

7. Case study minh họa đầu tư cổ phiếu OTC

Case study 1: Thua lỗ vì “all in” cổ phiếu OTC

Anh Minh – nhà đầu tư F0, có số vốn 500 triệu. Anh nghe tin một công ty công nghệ chuẩn bị niêm yết, anh bán toàn bộ cổ phiếu niêm yết, dồn hết 500 triệu mua cổ phiếu OTC với giá 25.000đ/cp.

Diễn biến:

• 2 tháng đầu, cổ phiếu tăng từ 25.000 → 28.000đ/cp (+12%).
• Tháng thứ 3, xuất hiện thông tin dự án chính bị đình trệ.
• Giá rơi nhanh xuống 10.000đ/cp (giảm ~60%).
• Thanh khoản gần như “đóng băng”, không tìm được người mua.

Kết quả: Tài khoản từ 500 triệu → còn 200 triệu. Anh Minh kẹt vốn, không thể cắt lỗ kịp. Do đó, không “all in” OTC, có thể chỉ dành tối đa 10–20% vốn cho thị trường này.

Case study 2: Thành công nhờ chọn đúng cổ phiếu OTC

Chị Lan – nhà đầu tư có 1 tỷ, chia vốn thành nhiều kênh. Chị dành 150 triệu (15% vốn) mua cổ phiếu OTC của một ngân hàng thương mại cổ phần chuẩn bị niêm yết, giá 18.000đ/cp.

Diễn biến:

• Sau 8 tháng, ngân hàng chính thức niêm yết trên sàn HOSE.
• Giá mở cửa 28.000đ/cp, giao dịch sôi động, thanh khoản cao.
• Chị Lan bán ra ở mức 30.000đ/cp.

Kết quả: 150 triệu → ~250 triệu (lãi gần 100 triệu, tương đương +67%). Nếu chọn đúng doanh nghiệp có tiềm lực và kế hoạch niêm yết rõ ràng, OTC có thể đem lại lợi nhuận vượt trội.

Bài học rút ra:

• OTC rủi ro cao nhưng cũng có thể sinh lời lớn.
• Chỉ nên đầu tư bằng một phần nhỏ vốn.
• Cần nghiên cứu kỹ doanh nghiệp (báo cáo tài chính, kế hoạch niêm yết, ngành nghề).
• Thanh khoản là yếu tố sống còn: luôn tính trước đường ra khi mua OTC.

Kết luận

Đầu tư vào cổ phiếu OTC không xấu, nhưng chỉ phù hợp với những ai sẵn sàng nghiên cứu kỹ lưỡng và có khẩu vị rủi ro cao. Thay vì “all in”, hãy coi OTC như một phần nhỏ trong danh mục, vừa để thử nghiệm, vừa để đa dạng hóa. Nếu chọn đúng doanh nghiệp có tiềm năng và minh bạch, nhà đầu tư hoàn toàn có thể gặt hái mức sinh lời ấn tượng. Ngược lại, nếu vội vàng chạy theo tin đồn, rất dễ rơi vào cảnh “kẹt hàng” và mất vốn. 

Cuối cùng, OTC không phải nơi để đánh cược, mà là phép thử sự kiên nhẫn, tỉnh táo và bản lĩnh của mỗi nhà đầu tư.

Download App Cú Thông Thái giúp Tích sản nhẹ nhàng – Kết quả huy hoàng ở đây:

• Link web: https://app.sstock.com.vn 
• CH Play/Android: TẠI ĐÂY
• iOS/App Store: TẠI ĐÂY

FAQ

1. Cổ phiếu OTC có phải lừa đảo không?

Không. OTC là một thị trường chứng khoán phi tập trung, được pháp luật thừa nhận. Tuy nhiên, vì thiếu minh bạch thông tin nên dễ xuất hiện tin đồn, thổi giá, thậm chí lợi dụng để lừa đảo. Do đó, nhà đầu tư cần chọn kênh giao dịch uy tín.

2. Mua cổ phiếu OTC có dễ bán lại không?

Khó hơn so với cổ phiếu niêm yết. Thị trường OTC có thanh khoản thấp, nghĩa là khi bạn muốn bán có thể không tìm được người mua ngay, hoặc phải chấp nhận giá thấp hơn kỳ vọng.

3. Ai phù hợp để đầu tư cổ phiếu OTC?

OTC phù hợp với nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro cao, có thời gian tìm hiểu kỹ doanh nghiệp, và coi đây là một phần nhỏ trong danh mục để đa dạng hóa. Không phù hợp với người mới chưa có kinh nghiệm hoặc cần dòng tiền ngắn hạn.