Vụ bê bối gian lận của Goldman Sachs: Chi cả tỷ USD dàn xếp và cái kết
Nếu Phố Wall là một sân khấu, thì Goldman Sachs chắc chắn là “diễn viên chính” trong mọi vở kịch tài chính lớn của thế kỷ 21. Với danh tiếng ngân hàng đầu tư hàng đầu toàn cầu, Goldman không chỉ nổi tiếng vì lợi nhuận khủng – mà còn vì khả năng “xoay như chong chóng” giữa tài năng tài chính và tai tiếng đạo đức. Cùng Cú Thông Thái tìm hiểu từ A-Z về vụ bê bối gian lận của Goldman Sachs trong bài viết dưới đây!
Giới thiệu về Goldman Sachs
Goldman Sachs Group Inc. (Mã sàn chứng khoán NYSE: GS) là một trong những ngân hàng đầu tư, công ty chứng khoán và quản lý tài sản hàng đầu thế giới. Doanh nghiệp được thành lập năm 1869 bởi Marcus Goldman – một người nhập cư gốc Đức với tầm nhìn biến các giao dịch tín dụng thương mại thành đế chế tài chính.
Trải qua hơn 150 năm, Goldman Sachs đã phát triển từ một công ty nhỏ ở New York thành định chế tài chính quyền lực nhất hành tinh, nắm trong tay:
- Tổng tài sản hơn 1,6 nghìn tỷ USD (Tính đến năm 2024).
- Doanh thu thường niên trên 45 tỷ USD.
- Mạng lưới khách hàng gồm chính phủ, quỹ đầu tư, doanh nghiệp và giới siêu giàu toàn cầu.
Với hoạt động tại hơn 60 quốc gia, Goldman Sachs được xem là “bộ não tài chính” của kinh tế Mỹ – nơi nhiều chính trị gia, CEO và nhà đầu tư từng đi qua “cánh cửa xoay” giữa ngân hàng và chính quyền.
Goldman Sachs được chia thành bốn mảng lớn:
- Global Banking & Markets: Tập trung vào đầu tư, giao dịch và bảo lãnh phát hành – nguồn sinh lợi chính.
- Asset & Wealth Management: Quản lý hơn 2,7 nghìn tỷ USD tài sản cho khách hàng toàn cầu.
- Platform Solutions: Mảng công nghệ tài chính, nổi bật với Marcus by Goldman Sachs (ngân hàng số) và Apple Card (hợp tác cùng Apple).
- Consumer & Lending: Hướng tới khách hàng cá nhân, dù doanh thu chưa lớn nhưng được xem là hướng phát triển dài hạn.
Goldman Sachs từ lâu đã được gọi là “trường đào tạo Bộ trưởng Tài chính Mỹ”. Nhiều cựu lãnh đạo của ngân hàng này nắm giữ các vị trí trọng yếu trong chính phủ như Robert Rubin, Henry Paulson và Steven Mnuchin – đều từng giữ chức Bộ trưởng Tài chính Mỹ. Tại châu Âu, Mario Draghi – cựu Thủ tướng Ý – cũng từng là Phó Chủ tịch Goldman Sachs International.
Dù là biểu tượng của trí tuệ tài chính và khả năng sinh lời, Goldman Sachs cũng nổi tiếng với loạt bê bối gây chấn động: từ thao túng thị trường nhà ở Mỹ năm 2008, vụ rửa tiền 1MDB ở Malaysia cho tới việc sử dụng các thiên đường thuế như Cayman để tối ưu lợi nhuận. Ngân hàng này luôn đứng ở ranh giới mong manh giữa “thiên tài tài chính” và “kẻ thao túng hệ thống”.
Khi “ông lớn” Goldman Sachs kiếm lời từ khủng hoảng
Trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008, Goldman Sachs bị cáo buộc đặt cược chống lại chính sản phẩm mà họ bán cho khách hàng. Cụ thể, ngân hàng đã tung ra các sản phẩm CDO (Collateralized Debt Obligation) gắn với nợ thế chấp rủi ro cao – và trong khi khách hàng tin rằng đó là cơ hội đầu tư, Goldman lại âm thầm “short” (đặt cược giá sụt).
Khi thị trường nhà đất Mỹ sụp đổ, Goldman thu lợi khổng lồ, còn nhà đầu tư thì mất trắng.
Đến năm 2010, Goldman chấp nhận trả 550 triệu USD tiền phạt cho Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) để dàn xếp vụ kiện liên quan đến sản phẩm “Abacus 2007-AC1” – nhưng tất nhiên, vẫn không thừa nhận sai phạm.
Và nếu hỏi vì sao họ vẫn sống khỏe? Bởi khi AIG – công ty bảo hiểm bị sụp đổ trong khủng hoảng – được chính phủ cứu trợ, Goldman cũng nhận lại hàng chục tỷ USD từ các hợp đồng phái sinh. Một màn “chết hụt rồi hồi sinh” cực khéo.
Bê bối gian lận của Goldman Sachs: Phân tích các chiêu trò
Thao túng giá cổ phiếu và trò ảo thuật IPO
Thời bong bóng dot-com, Goldman Sachs bị cáo buộc thổi phồng giá cổ phiếu bằng các báo cáo phân tích “lạc quan có chủ đích”, rồi tận dụng làn sóng IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu) để kiếm lời hai đầu.
Ngân hàng thường định giá thấp cổ phiếu khi IPO để đảm bảo nhà đầu tư thân tín được mua rẻ, sau đó khi giá tăng mạnh, họ chia lại phần lời cho Goldman – một trò “giao dịch kín” mà công chúng không hề hay biết. Có thể ví rằng, nếu Phố Wall là “sòng bạc”, thì Goldman chính là người vừa chia bài vừa đặt cược.
Nghệ thuật “né thuế” tinh vi
Goldman Sachs nổi tiếng với mạng lưới công ty con offshore – tổng cộng 987 công ty, trong đó 537 đặt tại Quần đảo Cayman. Nghe thì sang, nhưng thật ra chẳng có văn phòng hay nhân viên nào ở đó – chỉ có địa chỉ “trên giấy” để hưởng ưu đãi thuế.
Kết quả? Trong năm 2008, tỷ lệ thuế hiệu dụng của Goldman chỉ còn 3,8%, thấp đến mức người đóng thuế bình thường cũng thấy… ghen tị.
“Giúp” Hy Lạp giấu nợ – cú bắt tay gây chấn động châu Âu
Năm 2001, Goldman Sachs đã thiết kế các giao dịch hoán đổi tiền tệ (cross-currency swaps) giúp Chính phủ Hy Lạp che giấu hàng tỷ Euro nợ công để đáp ứng tiêu chuẩn vào khu vực đồng Euro.
Thỏa thuận này nghe có vẻ kỹ thuật, nhưng hệ quả lại vô cùng thực tế: đến năm 2010, khi các khoản nợ bị lộ ra, Hy Lạp rơi vào khủng hoảng nợ quốc gia – còn Goldman thì đã thu phí và rút êm.
Văn hóa công ty: Làm ngày 20 tiếng, sống bằng adrenaline
Cựu nhân viên Goldman từng tiết lộ rằng một tuần làm việc 100 giờ là chuyện “bình thường”. Bên trong, môi trường được mô tả như “học viện chiến binh tài chính” – nơi chỉ số stress còn cao hơn lãi suất.
Không chỉ vậy, Goldman còn đối mặt với các vụ kiện phân biệt giới tính, khi nữ nhân viên tố cáo bị loại khỏi cơ hội thăng tiến và trả lương thấp hơn nam giới. Hào quang của Phố Wall – hóa ra được dựng nên từ mồ hôi, nước mắt và… caffeine.
Chính trị và quyền lực: “Hiệu ứng Cánh cửa xoay”
Một điểm khiến dư luận “ngán ngẩm” là hiện tượng Goldman Sachs alumni (cựu nhân viên) tràn ngập chính phủ Mỹ và châu Âu. Từ Bộ trưởng Tài chính Mỹ, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương, đến Cố vấn Kinh tế – đâu đâu cũng có người từng mang danh “Goldmanite”.
Điều này khiến người ta đặt câu hỏi: Goldman có điều hành nước Mỹ không chính thức? Một ngân hàng vừa có quyền lực tài chính, vừa ảnh hưởng chính trị – đó mới là “đẳng cấp của quyền lực mềm”.
Vụ 1MDB – đỉnh điểm của bê bối toàn cầu
Giữa thập niên 2010, Goldman Sachs lại dính vào vụ 1Malaysia Development Berhad (1MDB) – quỹ đầu tư quốc gia Malaysia. Ngân hàng đã giúp phát hành ba đợt trái phiếu, thu về khoảng 600 triệu USD phí tư vấn – mức cao bất thường so với thông lệ ngành.
Vấn đề là: hàng tỷ USD từ các thương vụ này bị biển thủ, chuyển vào tài khoản cá nhân của các quan chức và doanh nhân thân cận. Goldman khẳng định “chỉ là trung gian”, nhưng sau đó vẫn phải trả hơn 2,9 tỷ USD dàn xếp để khép lại vụ kiện với Bộ Tư pháp Mỹ và Chính phủ Malaysia.
Dòng thời gian bê bối Goldman Sachs (2000–2025)
2000–2001: Khởi đầu “thế kỷ vàng” và mầm mống gian lận
- Sau bong bóng dot-com, Goldman tận dụng sự sụp đổ của thị trường để mở rộng mảng phái sinh và sản phẩm cấu trúc.
- 2001: giúp Chính phủ Hy Lạp “hô biến” hàng tỷ euro nợ công bằng các hợp đồng hoán đổi tiền tệ (cross-currency swaps), giúp nước này “đủ điều kiện” gia nhập Eurozone.
2003–2007: Phát triển sản phẩm thế chấp rủi ro
- Goldman tung ra hàng loạt CDO và MBS (chứng khoán thế chấp) – sản phẩm tài chính gắn liền với thị trường nhà ở Mỹ.
- Khi nhận thấy thị trường bong bóng, Goldman đặt cược ngược bằng việc short các sản phẩm này qua hợp đồng phái sinh.
- 2007: Goldman thu lợi khổng lồ trong khi khách hàng gánh lỗ nặng – một ví dụ kinh điển của “bán ô hỏng cho khách, giữ ô xịn cho mình”.
2008: Khủng hoảng tài chính toàn cầu
- Thị trường thế chấp sụp đổ. Goldman bị điều tra vì bán sản phẩm CDO cho nhà đầu tư nhưng không tiết lộ rủi ro thực tế.
- Khi AIG sụp đổ, chính phủ Mỹ giải cứu – và Goldman nhận lại hơn 12,9 tỷ USD từ các hợp đồng bảo hiểm phái sinh.
- Dư luận cáo buộc: “Goldman không chỉ sống sót sau khủng hoảng – mà còn lời trên nỗi đau người khác.”
2010: SEC ra tay
- SEC kiện Goldman về sản phẩm “Abacus 2007-AC1”, cáo buộc họ lừa dối nhà đầu tư bằng cách cho phép một quỹ đầu cơ (Paulson & Co.) chọn tài sản có rủi ro cao nhưng lại không công bố thông tin đó.
- Kết quả: Goldman trả 550 triệu USD tiền phạt – mức phạt lớn nhất lịch sử SEC thời điểm đó.
- Tuy nhiên, không ai bị truy tố hình sự. “Phạt tiền” dường như là công thức cứu nguy quen thuộc.
2012–2013: Lộ diện “thiên đường thuế”
- Báo cáo cho thấy Goldman có 987 công ty con offshore, trong đó 537 đặt tại Cayman Islands, nơi không có nhân viên thật.
- Tỷ lệ thuế hiệu dụng của Goldman năm 2008 chỉ 3,8% – trong khi thuế doanh nghiệp Mỹ trung bình hơn 25%.
- Giới truyền thông ví Goldman là “bậc thầy trong việc hợp pháp hóa việc không đóng thuế”.
2014–2016: Vụ 1MDB – bê bối toàn cầu
- Goldman tham gia ba đợt phát hành trái phiếu cho quỹ đầu tư quốc gia Malaysia 1MDB, tổng giá trị 6,5 tỷ USD.
- Ngân hàng thu về khoảng 600 triệu USD phí, cao gấp 10 lần thông lệ thị trường.
- Hàng tỷ USD từ thương vụ bị biển thủ, rửa tiền qua bất động sản và tác phẩm nghệ thuật.
- 2020: Goldman chấp nhận trả 2,9 tỷ USD dàn xếp toàn cầu để giải quyết vụ kiện với Mỹ, Malaysia và Singapore.
- Một giám đốc điều hành chi nhánh châu Á, Tim Leissner, nhận tội rửa tiền và hối lộ.
2018–2021: “Cánh cửa xoay” và văn hóa công ty bị bóc trần
- Nhiều cựu lãnh đạo Goldman nắm vị trí trong chính phủ Mỹ (như Bộ trưởng Tài chính, Cố vấn Kinh tế), làm dấy lên lo ngại về xung đột lợi ích chính trị.
- 2021: Nhân viên trẻ công bố “Goldman Sachs Working Conditions Survey” – tiết lộ họ làm trung bình 95 giờ/tuần, ngủ 5 tiếng/ngày, và “sức khỏe tinh thần sụp đổ”.
- Goldman phản hồi bằng cách… tăng lương, nhưng giữ nguyên khối lượng công việc.
2022–2025: Khủng hoảng niềm tin và chiến lược “rửa mặt”
- Ngân hàng đẩy mạnh đầu tư công nghệ, ESG (môi trường – xã hội – quản trị), cố gắng lấy lại hình ảnh “đạo đức tài chính”.
- Tuy nhiên, vẫn bị giám sát liên tục bởi các cơ quan Mỹ và châu Âu về minh bạch, bảo vệ khách hàng và định giá tài sản.
- 2024: Goldman phải nộp thêm 200 triệu USD tiền phạt do sử dụng ứng dụng nhắn tin cá nhân (như WhatsApp) cho giao dịch nội bộ trái quy định.
- Năm 2025, Goldman vẫn nằm trong top 5 ngân hàng đầu tư lớn nhất toàn cầu, chứng minh rằng đôi khi, uy tín có thể phai, nhưng quyền lực thì không.
Tại sao Goldman Sachs vẫn đứng vững đến nay?
Goldman Sachs đã tồn tại hơn 155 năm, qua hai cuộc Thế chiến, Đại suy thoái, bong bóng dot-com và khủng hoảng tài chính toàn cầu. Họ hiểu rằng “khủng hoảng là tạm thời, còn ảnh hưởng là vĩnh viễn”. Cứ mỗi lần bị phạt hay bị điều tra, Goldman lại tái cấu trúc, xin lỗi, và… tăng trưởng mạnh hơn. Năm 2024, dù chịu nhiều áp lực pháp lý, họ vẫn đạt doanh thu hơn 45 tỷ USD, lợi nhuận ròng trên 8 tỷ USD.
Khi khủng hoảng tài chính 2008 nổ ra, thay vì chết chìm cùng thị trường, Goldman… bán khống các sản phẩm thế chấp rủi ro mà chính họ từng phát hành và kiếm hàng tỷ USD. Sau đó, họ nhận gói cứu trợ 10 tỷ USD từ chính phủ, hoàn trả sớm để lấy lại hình ảnh “trách nhiệm”. Một cú chơi đôi vừa lời vừa sạch.
Ngoài ra, từ thập niên 1990 đến nay, ít nhất ba Bộ trưởng Tài chính Mỹ từng xuất thân từ Goldman Sachs (đó là: Robert Rubin, Henry Paulson, Steven Mnuchin). Khi chính sách tài chính được viết bởi “người nhà”, Goldman hiểu rõ từng ngóc ngách để né rủi ro và hưởng lợi chính sách.
Hơn nữa, Goldman không chỉ bán dịch vụ tài chính, mà bán niềm tin và đẳng cấp. Khi bạn là một quỹ đầu tư lớn, một chính phủ đang cần phát hành trái phiếu, hay một công ty muốn IPO – Goldman là cái tên đầu tiên được gọi. Danh tiếng ấy giúp họ duy trì “phí tư vấn cao nhất ngành” mà vẫn được khách hàng xếp hàng chờ ký.
>> Nguồn tham khảo:
Goldman Sachs and its role in the multi-billion dollar 1MDB scandal
Kết luận
Trên đây Cú đã phân tích toàn bộ Vụ bê bối gian lận của Goldman Sachs. Đây là ví dụ điển hình cho câu nói “ngã đâu, đứng dậy ngay tại đó và giàu hơn lần trước”. Từ những bê bối rửa tiền, thao túng thị trường cho đến khủng hoảng tài chính 2008, ngân hàng này vẫn sống khỏe và tiếp tục nắm giữ vị trí trung tâm trong hệ thống tài chính toàn cầu.
Lý do thật ra rất đơn giản: Goldman không chỉ làm tài chính, họ định hình luật chơi. Khi bạn vừa là người đánh cờ, vừa là người viết luật, thất bại chỉ là một màn “điều chỉnh chiến lược”. Hôm nay, dù bị soi xét và chỉ trích, Goldman Sachs vẫn là nơi mà mọi nhà đầu tư, chính trị gia và CEO đều muốn có quan hệ – vì ở Phố Wall, tiền chỉ thực sự thông minh khi nó nói giọng của Goldman.
FAQ
1. Vì sao Goldman Sachs được gọi là “Government Sachs”?
Vì rất nhiều cựu lãnh đạo của Goldman giữ các vị trí trọng yếu trong chính phủ Mỹ và châu Âu – từ Bộ trưởng Tài chính Mỹ đến Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu. Điều này khiến ngân hàng bị xem là “có ảnh hưởng chính trị vượt tầm một doanh nghiệp”.
2. Goldman Sachs có từng bị phá sản hay thua lỗ nặng không?
Chưa bao giờ phá sản. Dù từng chịu thiệt hại trong khủng hoảng 2008, họ vẫn nhận gói cứu trợ, nhanh chóng phục hồi và đạt lợi nhuận hàng tỷ USD mỗi năm sau đó.
3. Bài học nào cho nhà đầu tư từ câu chuyện Goldman Sachs?
Lợi thế không chỉ đến từ tiền, mà từ hiểu luật chơi và nắm quyền thiết kế cuộc chơi. Nhà đầu tư nhỏ lẻ không thể “đấu tay đôi” với Goldman, nhưng có thể học cách đọc vị các bước đi của họ – vì nơi Goldman đặt tiền, thị trường thường đổi chiều.