Aphria Inc: Cỗ máy thổi giá nghìn tỷ dưới lớp khói “cần sa hợp pháp”

Từng được ca ngợi như biểu tượng của “ngành cần sa hợp pháp” tại Canada, Aphria Inc. nhanh chóng vươn lên sàn New York và Toronto, thu hút hàng nghìn nhà đầu tư tin vào giấc mơ kinh tế xanh. Nhưng đằng sau ánh hào quang đó là một chuỗi giao dịch nội bộ tinh vi, nơi tiền của cổ đông bị biến thành ảo giá trị trên giấy tờ – một minh chứng hoàn hảo cho cách ảo vọng có thể che mờ cả thị trường tài chính. Cùng Cú Thông Thái đào sâu vào vụ bê bối của Aphria trong bài viết dưới đây! 

1. Vị thế của Aphria trước bê bối

Trong giai đoạn bùng nổ của làn sóng đầu tư vào “ngành công nghiệp cần sa hợp pháp” những năm 2017–2018, Aphria Inc. (NYSE: APHA, APHQF) được xem là một trong những ngôi sao sáng nhất của thị trường Canada. 

Báo chí ca ngợi họ như “người tiên phong của kỷ nguyên mới”, trong khi giới đầu tư coi cổ phiếu Aphria là tấm vé vàng để bước vào ngành công nghiệp cannabis – lĩnh vực được kỳ vọng sẽ thay đổi toàn diện thị trường dược phẩm và tiêu dùng hợp pháp.

1.1. Bức tranh tài chính và kỳ vọng của nhà đầu tư

Trên báo cáo tài chính, Aphria thể hiện một bức tranh rực rỡ. Công ty công bố tổng tài sản ròng hơn 1,46 tỷ đô la Canada (C$), đi kèm với lời hứa sẽ “trở thành nhà sản xuất có chi phí thấp nhất trong ngành” và đạt biên lợi nhuận gộp điều chỉnh cao nhất thị trường.

Những con số này khiến Aphria trở thành niềm tin của hàng loạt nhà đầu tư cá nhân lẫn tổ chức – những người tin rằng họ đang góp phần vào “một ngành công nghiệp xanh” mới đầy tiềm năng.

1.2. Doanh thu và vị thế thị trường

Từ năm 2017 đến 2020, Aphria ghi nhận tốc độ tăng trưởng doanh thu ấn tượng.

• Năm tài chính 2019: doanh thu đạt khoảng C$470 triệu.
• Năm 2020: doanh thu tăng lên khoảng C$660 triệu (tương đương 480 triệu USD ~ gần 12 nghìn tỷ VND), tăng trưởng hơn 40% so với năm trước.
• Doanh thu đến chủ yếu từ hoạt động bán sản phẩm cần sa y tế và tiêu dùng tại Canada, kết hợp với mảng phân phối quốc tế.

Nhờ kết quả này, Aphria từng nằm trong top 3 công ty cần sa lớn nhất Canada theo doanh thu, chỉ sau Canopy Growth và Aurora Cannabis. Công ty mở rộng hoạt động ra hơn 10 quốc gia, thể hiện tham vọng trở thành “người dẫn đầu toàn cầu” trong lĩnh vực cannabis hợp pháp.

Tuy nhiên, đằng sau ánh hào quang ấy, những dấu hiệu bất thường bắt đầu xuất hiện.

2. Cỗ máy “thổi phồng tài sản” toàn cầu của Aphria

Một buổi sáng êm ả ở Leamington, Ontario, khi sương còn chưa tan hết trên mái kính của nhà trồng cần sa, Aphria Inc. tuyên bố một tin động trời: “Chúng tôi đã mở rộng sang Mỹ Latinh – bước đi chiến lược để chinh phục thị trường toàn cầu.”

Cổ đông hò reo. Báo chí gọi đây là “đòn bẩy mang tầm quốc tế”. Nhưng ở một nơi nào đó trong những tòa nhà văn phòng trống rỗng của Toronto, một ván cờ khác đang được sắp xếp.

2.1. Kẻ đạo diễn trong bóng tối

Trong câu chuyện này, Andy DeFrancesco là nhân vật khó nắm bắt nhất. Ông ta không xuất hiện nhiều trước công chúng, nhưng mọi dấu vết tài chính đều dẫn về ông – người cố vấn chiến lược, kẻ chống lưng và cũng là bàn tay vô hình điều khiển những sợi dây của Aphria.

Đồng hành cùng DeFrancesco là Vic Neufeld, Chủ tịch kiêm CEO của công ty – người xuất hiện như một doanh nhân mực thước, nói năng chậm rãi, nhưng lại là gương mặt hợp pháp hóa cho một chuỗi giao dịch phi thường.

Họ là một cặp ăn ý. Một người dựng sân khấu. Một người lên tiếng. Và khán giả – chính là hàng nghìn cổ đông đang ngồi xem, tin rằng họ đang chứng kiến một kỳ tích kinh tế.

2.2. Ván bài LatAm – “Cơn sốt nhiệt đới” trị giá 280 triệu đô Canada

Vụ việc bắt đầu với “ván bài LatAm”: Aphria tuyên bố chi ra 280 triệu đô Canada để mua loạt tài sản ở Jamaica, Argentina và Colombia. Mọi thứ nghe thật hoàn hảo – vùng khí hậu lý tưởng, chi phí thấp, tiềm năng khổng lồ. Nhưng khi các nhà điều tra tài chính bắt đầu soi từng dòng hợp đồng, kịch bản thật lộ diện. Mỗi thương vụ là một màn mua bán nội bộ tinh vi, như thể tiền được thả vào một mê cung rồi quay lại đúng tay người ném ra.

Công thức được viết lại bằng 3 bước đơn giản:

• Công ty vỏ bọc ở Canada (do DeFrancesco kiểm soát) mua tài sản ở Mỹ Latinh với giá rẻ mạt.
• Công ty “chị em” Scythian Biosciences (sau đổi tên thành Sol Global Investments), nơi Neufeld cũng có ảnh hưởng, mua lại tài sản đó với giá cao hơn vài lần.
• Cuối cùng, Aphria – với toàn bộ uy tín sàn NYSE – mua lại chính tài sản đó từ Scythian với giá đã được thổi phồng đến mức không tưởng.

Ba bước, một vòng tròn hoàn hảo. Không khói, không súng, chỉ có những dòng tiền chảy như ảo thuật.

2.3. Những “viên ngọc nhiệt đới”

Khi danh sách các tài sản được công bố, nó trông như bản đồ kho báu – Jamaica, Argentina, Colombia. Nhưng khi tới nơi, “kho báu” chỉ toàn… cát và gió.

Tài sản	Giá Aphria trả	Lợi nhuận nội bộ	Sự thật đằng sau
Marigold (Jamaica)	C$145 triệu	C$127 triệu (chỉ sau 2 tuần)	Văn phòng đăng ký là một tòa nhà bỏ hoang, từng bị ngân hàng siết nợ.
A.B.P. SA (Argentina)	C$50 triệu	C$23 triệu (sau 6 ngày)	“Chuỗi bán lẻ mạnh mẽ” hóa ra là một hiệu thuốc nhỏ ở khu lao động nghèo.
Colcanna SAS (Colombia)	C$84 triệu	Không công bố	Mua từ MMJ Colombia Partners – công ty Ontario không sở hữu tài sản nào tại thời điểm giao dịch.

Tổng cộng, hơn 700 triệu đô la Canada được rót vào các “doanh nghiệp ma” – những cái tên tồn tại nhiều hơn trên giấy tờ kế toán so với ngoài đời thật.

2.4. Khi kế toán hóa thành ảo thuật

Aphria công bố thương vụ, cổ phiếu tăng vọt, nhà đầu tư vỗ tay. Các con số lợi nhuận được trình chiếu, các slide PowerPoint sáng loáng, và những lời hứa “toàn cầu hóa” vang lên như điệp khúc. Nhưng trong hậu trường, cỗ máy kế toán đang quay không ngừng.

Tiền cổ đông đi qua 3 quốc gia, 3 lớp công ty, và trở về túi những người đạo diễn trò chơi. Không tiếng nổ nào, nhưng hậu quả thì vang dội. Một ngày kia, khi cơn sốt qua đi, các nhà phân tích bắt đầu hỏi:

• “Những tài sản ở Jamaica đang ở đâu?”
• “Công ty Argentina có bao nhiêu cửa hàng?”
• “Và Colcanna – liệu có thực sự tồn tại?”

Câu trả lời im lặng, và giá cổ phiếu bắt đầu lao dốc. Những con số trên bảng cân đối không còn ý nghĩa – vì điều duy nhất thật sự có thật là niềm tin bị đánh cắp. Trong lịch sử ngành cannabis, vụ Aphria mãi được nhắc lại như một tội ác không máu nhưng đầy khói – nơi những “người trồng cần sa” lại trở thành nghệ sĩ biểu diễn ảo ảnh tài chính.

3. Vụ Nuuvera – Khi người trong nhà tự bán cho chính mình

Trước khi “ván bài LatAm” bị lật tẩy, Aphria đã từng có một màn diễn khác tinh vi hơn, yên ả hơn, nhưng không kém phần khó tin. Câu chuyện mang tên Nuuvera.

Nuuvera là một công ty trẻ, ra đời vào tháng 1 năm 2017, khi cơn sốt đầu tư vào ngành cần sa hợp pháp đang ở đỉnh điểm. Trong suốt 9 tháng đầu hoạt động, doanh thu của công ty chỉ đạt vỏn vẹn 30.000 USD – con số đủ nhỏ để không gây chú ý, nhưng lại đủ “sạch” để trở thành tấm vải trắng cho một bức tranh tài chính mới.

Thế rồi, chẳng biết bằng phép màu nào, Nuuvera được định giá tới 826 triệu USD. Khi công chúng phản ứng dữ dội, giá trị này được “điều chỉnh nhẹ” xuống còn 470 triệu USD. Dù vậy, con số đó vẫn vượt xa mọi logic kinh tế: một công ty chưa đủ tuổi để kịp đốt tiền marketing, lại được bán với giá ngang ngửa những tập đoàn có hàng nghìn nhân viên và nhà máy thật sự.

3.1. Một thương vụ kỳ lạ trước giờ công bố

Điều đáng ngờ không nằm ở giá, mà ở thời điểm. Chỉ một ngày trước khi thương vụ được công bố, hàng loạt lãnh đạo cấp cao của Aphria – những người nắm trong tay thông tin mật – âm thầm mua cổ phần trong Nuuvera. Không ai biết vì sao, nhưng ai cũng hiểu: đây không còn là đầu tư, mà là sắp đặt.

Andy DeFrancesco, vẫn là cái tên quen thuộc, được cho là người đứng sau toàn bộ kế hoạch. Ông ta thậm chí nhận một khoản vay từ Chủ tịch Nuuvera chỉ vài ngày trước khi công ty này được thành lập, như thể hai bên đã viết sẵn kịch bản từ trước khi sân khấu mở màn.

3.2. Những tài sản “không sinh lời nhưng sinh vàng”

Tài sản nổi bật nhất trong danh mục của Nuuvera là ARA – Avanti Rx Analytics, một phòng thí nghiệm nhỏ tại Ontario. Trong suốt 3 năm liền, doanh thu của Avanti Rx bằng 0, nhưng bằng cách nào đó, Nuuvera vẫn mua lại với giá 13,26 triệu USD.

Và khi Aphria chính thức thâu tóm Nuuvera, tài sản này được gộp vào báo cáo như một phần của “mạng lưới công nghệ và nghiên cứu chiến lược”. Một câu chuyện đẹp, nếu người ta không biết rằng “mạng lưới” đó gần như không hoạt động thực tế.

3.3. Ván cờ khép lại, người thắng không phải cổ đông

Khi thương vụ hoàn tất, Aphria công bố rầm rộ: “Chúng tôi đã mua lại một công ty đầy tiềm năng toàn cầu.” Nhưng trên thị trường, các chuyên gia chỉ nhìn nhau và mỉm cười. Họ hiểu rằng “tiềm năng” ở đây không nằm ở sản phẩm, mà ở túi tiền của những người ngồi cùng bàn.

Lãnh đạo nội bộ – những người đã mua cổ phần Nuuvera ngay trước khi thông tin được công bố – thu về khoản lợi nhuận khổng lồ, khi giá trị công ty được thổi lên gấp hàng trăm lần. Cổ đông Aphria, ngược lại, chỉ còn lại những con số ảo và lời hứa “hợp nhất chiến lược toàn cầu” – thứ chưa bao giờ thành hiện thực.

Vụ Nuuvera không gây chấn động như vụ LatAm, nhưng nó là bản nháp hoàn hảo cho cỗ máy “thổi phồng tài sản” mà Aphria sau đó vận hành ở quy mô lớn hơn. Một màn dạo đầu hoàn hảo: nhẹ nhàng, ít tiếng động, nhưng đủ để báo trước rằng trò chơi đã bắt đầu từ lâu và cổ đông không bao giờ là người chơi chính.

4. Màn kịch “thâu tóm thù địch” – Green Growth Brands

Khi những vết nứt đầu tiên bắt đầu xuất hiện trên bức tường danh tiếng của Aphria, thị trường bắt đầu hoài nghi. Các nhà đầu tư thì thầm, giới phân tích đặt câu hỏi, còn báo chí bắt đầu đào sâu. Nhưng đúng vào lúc niềm tin tưởng chừng sắp cạn, Aphria lại tung ra một cú twist ngoạn mục: một đề nghị “thâu tóm thù địch” trị giá 2,8 tỷ đô la Canada đến từ một cái tên mới mẻ trong ngành – Green Growth Brands (GGB).

Truyền thông bùng nổ. Câu chuyện “đối thủ muốn mua lại Aphria” lan truyền nhanh chóng như khói thuốc trong căn phòng kín. Thị trường sôi sục, nhà đầu tư tưởng rằng họ đang chứng kiến một cuộc chiến quyền lực lịch sử giữa hai gã khổng lồ. Nhưng với những ai đã quen ngửi mùi của các trò tài chính, sự việc này quá… thơm để là thật.

Green Growth Brands gần như chẳng có gì ngoài cái tên. Một công ty vừa mới niêm yết, chưa có doanh thu đáng kể, và tài sản thì chỉ đủ để in tờ thông cáo báo chí. Vậy mà họ lại dám đưa ra lời đề nghị hàng tỷ đô la để thâu tóm một doanh nghiệp tầm cỡ như Aphria. 

Thật ra, GGB không phải là “kẻ thù” – mà là người nhà trong lớp mặt nạ mới. Mối liên hệ giữa hai bên chằng chịt đến mức không thể gọi là ngẫu nhiên: Vic Neufeld, CEO của Aphria, đồng thời là cố vấn cho quỹ Green Acre Capital, chính là quỹ đầu tư chủ chốt vào GGB. Còn Aphria, trớ trêu thay, lại đầu tư hơn 30 triệu USD vào chính quỹ đó, nghĩa là công ty đang tài trợ gián tiếp cho “đối thủ” muốn mua lại mình.

Nhiều giám đốc của GGB từng giữ chức vụ tại Aphria, khiến toàn bộ “cuộc chiến thâu tóm” trông chẳng khác nào một ván kịch được dàn dựng trong cùng một phòng họp. Và kịch bản ấy được viết ra quá khéo. GGB công bố lời đề nghị mua lại Aphria với mức định giá cao chót vót, như thể đang ném cho thị trường một miếng mồi vàng rực. Nhà đầu tư háo hức, báo chí phấn khích, giá cổ phiếu Aphria lập tức bật tăng. 

Trong vài tuần ngắn ngủi, cái tên Aphria lại xuất hiện trên mọi tiêu đề – không còn gắn với “nghi án thao túng tài sản” nữa, mà là “mục tiêu thâu tóm tỷ đô.” Thị trường tưởng rằng đây là cuộc chiến, nhưng thực ra, nó chỉ là màn trình diễn được dựng lên để đánh lạc hướng, một cách khéo léo để kéo giá cổ phiếu lên và cứu vãn hình ảnh đang lung lay của công ty.

Nhưng khán giả không ngủ mãi được. Khi cơn phấn khích qua đi, người ta bắt đầu soi kỹ hơn. Những câu hỏi về GGB nhanh chóng xuất hiện: “Doanh thu của họ đâu?”, “Tài sản thật sự là gì?”, “Vì sao người của Aphria lại nằm trong ban lãnh đạo GGB?”. 

Khi các mối liên hệ chồng chéo được phơi bày, thị trường bàng hoàng nhận ra rằng đây không hề là một thương vụ thâu tóm, mà là một màn ảo thuật tài chính, nơi “kẻ thù” và “nạn nhân” chỉ là hai vai diễn trong cùng một vở kịch.

Cổ phiếu Aphria rơi tự do. Những nhà đầu tư từng reo hò giờ im lặng nhìn bảng điện tử đỏ rực. Và khi khói sân khấu tan đi, chỉ còn lại một sự thật lạnh lùng: “Thương vụ thù địch” ấy chưa bao giờ tồn tại. Nó chỉ là một chiêu đánh bóng ảo, một lớp sơn mới phủ lên bức tường đang rạn nứt, trong chuỗi dài những màn trình diễn mà Aphria đã dày công dàn dựng để giữ lấy niềm tin của thị trường – dù chỉ thêm được đôi ba khoảnh khắc.

5. Thao túng định giá & lỗ hổng quản trị

Khi những lớp khói ảo đầu tiên bắt đầu tan, người ta tưởng rằng ít nhất vẫn còn những hàng rào bảo vệ cuối cùng cho cổ đông – những tổ chức định giá độc lập, những ngân hàng đầu tư được thuê để “đảm bảo tính minh bạch” cho các thương vụ. Nhưng trong vụ Aphria, ngay cả những “người gác cổng” ấy cũng dường như bị hút vào guồng xoáy lợi ích.

5.1. Ngân hàng Cormark Securities bị mua chuộc

Ngân hàng Cormark Securities, cái tên được Aphria thuê để đưa ra “ý kiến công bằng” (fairness opinion) cho thương vụ mua tài sản ở Mỹ Latinh, lẽ ra phải là bên đứng ngoài, độc lập, khách quan. Thế nhưng, khi lần lại hồ sơ, các nhà phân tích phát hiện ra một chi tiết khiến mọi thứ đảo chiều: 

Cormark chính là đơn vị từng bảo chứng cho thương vụ Nuuvera – vụ tự giao dịch mờ ám trước đó – và đồng thời là ngân hàng bảo lãnh cho các đợt phát hành cổ phiếu pha loãng của Aphria. Nói cách khác, người “đánh giá tính công bằng” cho thương vụ lại chính là kẻ từng góp phần tạo ra sự bất công trong những phi vụ trước. Một trò “vừa đá bóng vừa thổi còi” hoàn hảo.

Những mối dây quan hệ tài chính chằng chịt này không chỉ là ngẫu nhiên. Chúng tạo nên một hệ sinh thái khép kín, nơi dòng tiền di chuyển theo lộ trình đã được lập trình sẵn – từ nhà đầu tư đến ngân hàng, rồi lại trở về tay những người đứng sau màn. Và trong khi các cổ đông vẫn đang tin rằng họ đang được bảo vệ bởi cơ chế giám sát chuyên nghiệp, thì chính những cơ chế đó đã bị “tái định nghĩa” để phục vụ trò chơi của kẻ cầm cương.

5.2. CEO của Aphria – Vic Neufeld “thao túng” giá cổ phiếu 

Câu chuyện càng trở nên u ám hơn khi xuất hiện thêm một chi tiết khác, lần này không nằm ở phòng họp ngân hàng mà ngay trong tay vị CEO của Aphria. Vic Neufeld, người điều hành công ty, đồng thời cũng nắm quyền tại Liberty Health Sciences – một công ty khác mà Aphria đầu tư. Trong mắt thị trường, đây là dấu hiệu của “mối quan hệ chiến lược”, nhưng với giới tài chính, nó là một xung đột lợi ích rõ ràng.

Cụ thể, Neufeld đã mua cổ phiếu nội bộ của Liberty Health với giá 0,001 USD mỗi cổ phiếu, chỉ vài ngày sau khi Aphria chi tiền mua vào với giá 0,208 USD – cao gấp hơn 200 lần. Khoảng chênh lệch tưởng chừng nhỏ bé ấy, khi nhân lên với hàng triệu cổ phần, đã trở thành một khoản lợi nhuận khổng lồ cho người trong cuộc, và một cú đâm thẳng vào túi tiền của cổ đông Aphria.

Không còn là những sai sót kỹ thuật hay lỗi quản trị vô tình. Đây là một hệ thống quyền lực song song, nơi ban lãnh đạo vừa là người ra quyết định, vừa là người hưởng lợi; nơi các bên “độc lập” lại kết nối trong cùng một mạng lưới lợi ích; và nơi mỗi thương vụ, dù trên danh nghĩa là “chiến lược phát triển toàn cầu”, thật ra chỉ là một bàn cờ khéo sắp để dịch chuyển tiền trong bóng tối.

Từng lớp bảo vệ của cổ đông – ngân hàng, kiểm toán, hội đồng quản trị – lần lượt sụp đổ như những quân cờ domino. Và khi mọi thứ đổ xuống, chỉ còn lại một sự thật trần trụi: Aphria không bị phản bội bởi đối thủ, mà bởi chính những người đáng lẽ phải bảo vệ nó.

Kết luận – Khi khói cần sa che mờ cả Phố Bay Street

Trong cơn say của thời kỳ “cần sa hợp pháp”, không chỉ nhà đầu tư bị mê hoặc. Các ngân hàng, quỹ đầu tư, và thậm chí cả những tổ chức định giá độc lập – vốn được coi là thành trì bảo vệ niềm tin thị trường – cũng bị cuốn vào vòng xoáy lợi ích, góp phần làm dày thêm lớp khói che phủ sự thật. Ở đó, không ai thực sự hỏi tài sản thật ở đâu, chỉ cần con số đẹp trên báo cáo.

Và rồi, khi khói tan, những gì còn lại chỉ là tro tàn của ảo vọng. Aphria, biểu tượng một thời của “ngành xanh”, hóa ra chỉ là bức tranh được vẽ bằng tiền cổ đông. Giá cổ phiếu sụp đổ, niềm tin tan vỡ, và bài học về lòng tham – lại một lần nữa được viết lại trên Phố Bay Street.

Câu chuyện của Aphria không chỉ là một vụ bê bối tài chính, nó là lời cảnh tỉnh cho cả một kỷ nguyên đầu tư mới: nơi những lời hứa “bền vững” và “đột phá” có thể che giấu những mưu đồ tinh vi nhất; nơi không phải khói cần sa, mà là khói của ảo vọng lợi nhuận đã khiến nhà đầu tư tự che mắt mình.

>> Nguồn tham khảo: Aphria: A Shell Game with a Cannabis Business on the Side

FAQ

1. Aphria hiện nay ra sao sau khi các bê bối bị phanh phui?

Sau loạt điều tra và sự sụt giảm niềm tin nghiêm trọng, Aphria đã chọn con đường tái sinh bằng cách sáp nhập với Tilray Brands Inc. vào năm 2020, tạo thành một trong những tập đoàn cần sa lớn nhất thế giới.

Tuy nhiên, dù cái tên Aphria không còn tồn tại độc lập, dư âm của vụ việc vẫn được xem như một bài học cảnh báo kinh điển về quản trị doanh nghiệp, xung đột lợi ích và sự mù quáng của thị trường trong cơn say lợi nhuận.

2. Vì sao vụ Aphria lại gây chấn động đến vậy trong ngành cần sa hợp pháp?

Vì Aphria từng là một trong ba công ty cần sa lớn nhất Canada, được niêm yết tại cả hai sàn giao dịch lớn nhất Bắc Mỹ – Toronto và New York. 

Khi một doanh nghiệp được xem là “biểu tượng ngành xanh” bị phanh phui dàn dựng hàng loạt thương vụ gian dối và tự giao dịch, nó không chỉ khiến cổ đông mất hàng trăm triệu đô la mà còn làm lung lay niềm tin của toàn bộ ngành cần sa hợp pháp, vốn đang trong giai đoạn định hình uy tín với thị trường tài chính truyền thống.

3. Những ai là nhân vật chính trong chuỗi bê bối của Aphria?

Trung tâm của câu chuyện xoay quanh Vic Neufeld – Chủ tịch kiêm CEO của Aphria, và Andy DeFrancesco – cố vấn chiến lược, được coi là “người đạo diễn trong bóng tối”. Hai nhân vật này bị cáo buộc đã cùng điều hành các giao dịch nội bộ thông qua mạng lưới công ty vỏ bọc, đẩy giá tài sản lên cao để thu lợi riêng, trong khi dòng tiền của cổ đông bị rút ra khỏi công ty một cách hợp pháp trên giấy tờ.