Toàn bộ vụ Evergrande: Gian lận tài chính, mở rộng mù quáng và cái kết 

Từng là biểu tượng của “phép màu kinh tế Trung Quốc”, China Evergrande Group đã sụp đổ trong một cơn bão nợ trị giá hàng nghìn tỷ nhân dân tệ. Từ đòn bẩy tài chính cực đại, đa dạng hóa mù quáng, đến khủng hoảng thanh khoản và lệnh thanh lý, câu chuyện Evergrande là bức tranh thu nhỏ về rủi ro tăng trưởng nóng trong mô hình kinh tế dựa vào nợ. Cùng Cú Thông Thái phân tích toàn bộ vụ Evergrande trong bài viết này! 

Tập đoàn Evergrande “khủng” cỡ nào?

China Evergrande Group (mã chứng khoán: 3333.HK) là một trong những tập đoàn bất động sản tư nhân lớn nhất Trung Quốc, từng được xem như biểu tượng của thời kỳ bùng nổ địa ốc và đòn bẩy tài chính tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Vị thế đầu ngành

Thành lập năm 1996 bởi Hứa Gia Ấn (Xu Jiayin), Evergrande nhanh chóng vươn lên trở thành doanh nghiệp bất động sản hàng đầu Trung Quốc, nổi tiếng với chiến lược mở rộng thần tốc và hệ sinh thái đầu tư đa lĩnh vực.

Năm 2009, khi niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Hồng Kông, Evergrande là doanh nghiệp bất động sản lớn nhất Trung Quốc đại lục được niêm yết tại đây, tính theo giá trị vốn hóa thị trường.

Quy mô khổng lồ

Tính đến giữa năm 2021, Evergrande sở hữu một đế chế tài sản hơn 2 nghìn tỷ nhân dân tệ (RMB), trải rộng trên hơn 1.300 dự án tại hơn 280 thành phố khắp Trung Quốc. Tổng nợ phải trả vượt 1,96 nghìn tỷ RMB, phản ánh mô hình tăng trưởng dựa nặng vào đòn bẩy – vay nợ ngắn hạn để tài trợ cho các dự án bất động sản quy mô lớn.

Đến giữa năm 2023, tổng nợ của Evergrande đã vượt 2,4 nghìn tỷ nhân dân tệ, trở thành vụ vỡ nợ doanh nghiệp lớn nhất lịch sử Trung Quốc, vượt xa:

• Anbang Insurance Group – 1,37 nghìn tỷ RMB
• HNA Group – 1,2 nghìn tỷ RMB

Sự sụp đổ của Evergrande không chỉ khiến hàng triệu người mua nhà và nhà thầu bị mắc kẹt trong các dự án dở dang, mà còn gây ra hiệu ứng domino trên toàn thị trường tài chính Trung Quốc, kéo theo niềm tin sụt giảm trong ngành địa ốc và đe dọa tăng trưởng kinh tế quốc gia.

Toàn bộ vụ Evergrande: Cáo buộc gian lận tài chính

Dưới đây là phân tích chi tiết các kỹ thuật kế toán bị cáo buộc gian lận của Evergrande:

Cáo buộc 1: Ẩn nợ qua các Phương tiện Ngoài Bảng cân đối Kế toán (Off-Balance Sheet Vehicles)

Cáo buộc chính trong Báo cáo của Citron (2012) là Evergrande đã sử dụng các quan hệ đối tác liên doanh (Joint Venture – JV) để khai thác tài trợ ngoài bảng cân đối kế toán và qua đó ghi nhận thiếu nợ một lượng lớn.

1. Kỹ thuật Gian lận bị Cáo buộc (Theo Citron Report)

Trong giai đoạn 2010–2011, Evergrande trở thành mục tiêu cáo buộc của Citron Research, một tổ chức nổi tiếng chuyên công bố các báo cáo bán khống (short-selling reports). Citron cho rằng Evergrande đã che giấu nợ thực tế thông qua các giao dịch liên doanh (JV) có bản chất tài chính phức tạp.

Theo cáo buộc, Evergrande đã hợp tác với nhiều đối tác liên doanh có điều khoản bảo lãnh mua lại bắt buộc (mandatory buyback guarantees). Cơ chế này khiến về hình thức, các công ty JV trông giống như nhà đầu tư góp vốn cùng Evergrande; nhưng trên thực tế, do Evergrande cam kết sẽ mua lại phần góp vốn này trong tương lai, các đối tác hoạt động như những bên cho vay (lenders) chứ không phải là nhà đầu tư chịu rủi ro.

Điều này cho phép Evergrande ghi nhận thiếu nợ trong báo cáo tài chính – tức là một phần nghĩa vụ nợ thực tế không được thể hiện trên bảng cân đối kế toán. Citron thậm chí so sánh sơ đồ liên doanh của Evergrande với mô hình giao dịch tài chính mà Enron từng sử dụng, vốn đã dẫn đến vụ bê bối gian lận kế toán nổi tiếng nhất nước Mỹ.

Số liệu cụ thể từ Citron:

• Đầu năm 2010: Evergrande bị cáo buộc ghi nhận thiếu nợ khoảng 17 tỷ RMB từ các giao dịch liên doanh.
• Cuối năm 2011: Tổng nợ ngoài bảng cân đối kế toán (bao gồm các nghĩa vụ mua lại JV và chi trả đất chưa thanh toán) đã vượt 23 tỷ RMB, và có thể lên tới 56 tỷ RMB.
• Citron còn cáo buộc Evergrande ngừng tiết lộ các bảo lãnh mua lại JV, qua đó che giấu ít nhất 23 tỷ RMB nghĩa vụ nợ tiềm ẩn khỏi mắt nhà đầu tư.

Những cáo buộc này, nếu chính xác, sẽ cho thấy Evergrande đã sử dụng các công cụ kế toán để làm đẹp báo cáo tài chính, giảm giả tạo mức nợ thể hiện ra bên ngoài và duy trì hình ảnh một tập đoàn tăng trưởng lành mạnh.

2. Phản ứng và Kết luận của Tòa án

Đáp lại các cáo buộc trên, Evergrande và Giám đốc Tài chính (CFO) Tse Wai Wah, Parry khẳng định rằng các khoản tài trợ ủy thác (trust financing) của tập đoàn luôn được ghi nhận đúng chuẩn mực kế toán – dưới dạng nợ phải trả, chứ không hề được ngụy trang thành các giao dịch liên doanh như Citron cáo buộc.

Chuyên gia kế toán Paul Phenix, từng làm việc tại Sở giao dịch chứng khoán Hồng Kông, cũng lên tiếng bảo vệ quan điểm này. Ông cho rằng báo cáo của Citron thể hiện “sự thiếu hiểu biết cơ bản” về Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Hồng Kông (HKFRS). Theo ông Phenix, phương pháp tài trợ đất đai mà Evergrande sử dụng tuy phức tạp và đặc thù tại Trung Quốc Đại lục, nhưng không cấu thành gian lận kế toán.

Sau quá trình xem xét, Tòa án Thị trường Tài chính (Market Misconduct Tribunal – MMT) đã đưa ra kết luận:

• Các cáo buộc về “gian lận kế toán” và “mất khả năng thanh toán” liên quan đến sơ đồ liên doanh của Evergrande là sai và/hoặc gây hiểu lầm về các sự kiện trọng yếu.
• Báo cáo của Citron đã bỏ qua hoặc không hiểu đúng các chuẩn mực kế toán hiện hành của Hồng Kông, dẫn đến đánh giá sai bản chất của các giao dịch tài chính.

Tuy vậy, dù được “minh oan” về mặt pháp lý trong vụ việc này, các cáo buộc của Citron đã làm tổn hại nghiêm trọng đến uy tín của Evergrande, gieo mầm nghi ngờ kéo dài trong giới đầu tư – và trở thành bước khởi đầu cho chuỗi khủng hoảng niềm tin dẫn đến cú sụp đổ sau này.

Cáo buộc 2: Thổi phồng Giá trị Tài sản và Ghi nhận thiếu Chi phí Phát triển

Bên cạnh các giao dịch liên doanh mờ ám, Citron Research còn cáo buộc Evergrande đã thao túng báo cáo tài chính bằng cách thổi phồng giá trị tài sản đầu tư và ghi nhận thiếu chi phí phát triển, qua đó làm đẹp lợi nhuận và bảng cân đối kế toán.

1. Thổi phồng Giá trị Danh mục Bất động sản Đầu tư 

Cáo buộc:

Citron cho rằng Evergrande đã nâng khống giá trị danh mục bất động sản đầu tư của mình ít nhất 10 tỷ RMB, tạo ra sự sai lệch lớn giữa giá trị sổ sách và giá trị thực tế của các tài sản này.

Cơ chế bị cáo buộc:

Theo Citron, khi so sánh giữa giá trị định giá và dòng tiền thực tế từ cho thuê, Evergrande chỉ thu được lợi suất cho thuê gộp (gross rental yield) dưới 1.0%. Mức sinh lời thấp bất thường này không tương xứng với giá trị mà tập đoàn đang ghi nhận. Do đó, Citron kết luận rằng Evergrande đã định giá danh mục đầu tư “theo giá thị trường” (fair value) một cách quá mức, nhằm mục đích thổi phồng tài sản và lợi nhuận.

Tạo ra “Lợi nhuận Ảo” (Phantom Profits):

Việc đánh dấu giá trị tài sản lên quá cao đã giúp Evergrande ghi nhận 9,5 tỷ RMB lợi nhuận kế toán ảo trên báo cáo thu nhập, đồng thời tạo ra 9,5 tỷ RMB giá trị sổ sách “ảo” trên bảng cân đối kế toán. Theo Citron, đây là một hình thức “gian lận kế toán tinh vi”, tương tự cách các tập đoàn lớn từng sử dụng để duy trì hình ảnh tài chính khỏe mạnh trong khi dòng tiền thực tế yếu kém.

2. Ghi nhận thiếu Chi phí Phát triển

Cáo buộc:

Citron tiếp tục cáo buộc Evergrande đã cố tình ghi nhận thiếu 4 tỷ RMB chi phí phát triển bằng cách vốn hóa (capitalizing) các khoản chi này như tài sản đầu tư, thay vì ghi nhận đúng là chi phí trong kỳ.

Cơ chế hoạt động:

Theo ước tính của Citron, chi phí trên bảng cân đối kế toán cho bất động sản đầu tư của Evergrande là 7.335 RMB/m², trong khi chi phí phát triển cho bất động sản để bán chỉ là 4.260 RMB/m². Sự chênh lệch lớn này, theo Citron, xuất phát từ việc Evergrande phân bổ sai chi phí phát triển – cụ thể là đưa chi phí xây dựng các khu vực phụ trợ như bãi đỗ xe chưa bán được vào mục “bất động sản đầu tư”.

Hệ quả là, tổng tài sản của Evergrande bị thổi phồng thêm khoảng 4 tỷ RMB, đồng thời chi phí kỳ hiện tại bị giảm giả tạo, giúp lợi nhuận kế toán trông khả quan hơn so với thực tế.

Theo Citron, hai kỹ thuật này – định giá tài sản quá mức và vốn hóa sai chi phí phát triển – đã góp phần che giấu tình trạng tài chính yếu kém và thổi phồng khả năng sinh lời của Evergrande trong mắt nhà đầu tư và ngân hàng tài trợ vốn.

3. Phản ứng và Kết luận của Tòa án

Trước loạt cáo buộc của Citron về việc thổi phồng giá trị tài sản và ghi nhận thiếu chi phí phát triển, Evergrande đã nhanh chóng lên tiếng phản bác, đồng thời được các chuyên gia kế toán độc lập và cơ quan tư pháp Hồng Kông xem xét kỹ lưỡng.

Phản bác của Evergrande:

Evergrande tuyên bố rằng phương pháp định giá mà Citron sử dụng là sai và mang tính gây hiểu lầm cao. Theo lập luận của tập đoàn, Citron chỉ dựa vào thu nhập cho thuê hiện tại để ước tính giá trị hợp lý (fair value) của danh mục bất động sản đầu tư – trong khi đây không phải là cách định giá hợp lý theo chuẩn mực kế toán. 

Evergrande nhấn mạnh rằng giá trị bất động sản đầu tư không chỉ phản ánh lợi tức cho thuê, mà còn bao gồm giá trị tăng trưởng vốn (capital appreciation), đặc biệt tại các khu vực trung tâm đô thị lớn của Trung Quốc – nơi giá đất biến động mạnh hơn so với dòng tiền cho thuê.

Quan điểm của chuyên gia:

Ông Paul Phenix, chuyên gia kế toán và cựu quan chức tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hồng Kông, cho rằng chính sách kế toán của Evergrande hoàn toàn tuân thủ Chuẩn mực Kế toán Hồng Kông HKAS 40 – quy định về việc ghi nhận và định giá bất động sản đầu tư.

Theo ông Phenix, việc Evergrande ghi nhận mức tăng giá trị 9,5 tỷ RMB không phải là hành vi gian lận, mà là kết quả hợp lệ của việc áp dụng phương pháp “giá trị hợp lý” (fair value method) – một phương pháp được HKAS 40 cho phép và khuyến khích sử dụng trong định giá bất động sản đầu tư, miễn là có căn cứ hợp lý về thị trường.

Kết luận của Tòa án MMT:

Sau quá trình xem xét chi tiết, Tòa án Thị trường Tài chính Hồng Kông (Market Misconduct Tribunal – MMT) kết luận rằng:

• Các cáo buộc về việc Evergrande tạo ra “lợi nhuận ảo” (phantom profits) và ghi nhận thiếu chi phí phát triển đã thể hiện “sự thiếu hiểu biết đáng kể” (significant ignorance) đối với các yêu cầu và phương pháp quy định trong HKAS 40.
• Do đó, các cáo buộc cốt lõi này bị xác định là sai và/hoặc gây hiểu lầm về các sự kiện vật chất (false and/or misleading as to material facts).
• Tòa án đồng thời khẳng định rằng Evergrande không vi phạm chuẩn mực kế toán trong việc ghi nhận giá trị tài sản đầu tư hay chi phí phát triển, và rằng báo cáo của Citron đã bỏ qua bản chất kỹ thuật hợp pháp của các phương pháp kế toán được sử dụng.

Cáo buộc 3: Mất khả năng Thanh toán (Insolvency)

Trong số các cáo buộc mà Citron Research đưa ra, đây là cáo buộc nghiêm trọng và gây chấn động nhất: Citron tuyên bố rằng Evergrande “về cơ bản là một công ty mất khả năng thanh toán”, ám chỉ tập đoàn này đã không còn đủ tài sản ròng để trang trải nghĩa vụ nợ.

Cáo buộc của Citron:

Theo phân tích của Citron, nếu Evergrande ghi nhận lại toàn bộ các khoản giảm giá tài sản cần thiết để phản ánh “giá trị thực” của danh mục bất động sản và các nghĩa vụ liên doanh, thì tổng mức ghi giảm (write-down) cần thiết sẽ lên tới 71 tỷ RMB.

Citron cho rằng sau khi thực hiện điều chỉnh này, vốn chủ sở hữu của Evergrande sẽ âm 36 tỷ RMB, đồng nghĩa với việc doanh nghiệp đã mất khả năng thanh toán theo mọi tiêu chuẩn tài chính thông thường.

Báo cáo này đã gây ra làn sóng hoang mang lớn trên thị trường, khiến giá cổ phiếu Evergrande lao dốc và làm dấy lên nghi ngờ về sức khỏe tài chính của toàn bộ ngành bất động sản Trung Quốc trong thời điểm đó.

Phản ứng và Kết luận của MMT:

Trước cáo buộc nghiêm trọng này, Tòa án Thị trường Tài chính Hồng Kông (MMT) đã tiến hành xem xét kỹ lưỡng các báo cáo tài chính được kiểm toán của Evergrande, cùng với lời khai từ kiểm toán viên độc lập – PricewaterhouseCoopers (PwC) và Giám đốc Tài chính của tập đoàn.

Sau quá trình thẩm định, MMT kết luận rằng Evergrande không mất khả năng thanh toán tại thời điểm công bố báo cáo tài chính bị cáo buộc. Mặc dù Evergrande được Tòa án MMT “minh oan” trên phương diện pháp lý và kế toán, nhưng ảnh hưởng của cáo buộc này vẫn để lại hậu quả lâu dài: niềm tin của thị trường bị tổn thương, dòng vốn quốc tế bắt đầu rút lui, và hình ảnh tài chính của tập đoàn không bao giờ phục hồi hoàn toàn.

Phân tích sự Mở rộng Mù quáng (Blind Expansion) của Evergrande

Nguyên nhân chính dẫn đến khủng hoảng tài chính của Evergrande là sự mở rộng mù quáng, tỷ lệ đòn bẩy quá cao và quản lý dòng tiền yếu kém. Tốc độ đầu tư mở rộng của công ty đã vượt xa tốc độ phục hồi lợi nhuận.

Chiến lược Đòn bẩy Cao và Vòng quay Nợ

Tốc độ tăng trưởng phi mã của Evergrande trong suốt hơn một thập kỷ được xây dựng trên nền tảng của đòn bẩy tài chính cực lớn. Thay vì dựa vào dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, tập đoàn này đã liên tục vay nợ để mở rộng quy mô, tạo nên một “vòng quay nợ” khổng lồ nuôi chính sự tăng trưởng của mình.

Đòn bẩy tài chính quá mức

Kể từ năm 2015, tỷ lệ nợ trên tài sản của Evergrande luôn duy trì ở mức trên 80%, phản ánh mức rủi ro cực cao so với trung bình ngành bất động sản Trung Quốc. Đỉnh điểm vào năm 2017, con số này lên tới 86,25%, cho thấy gần như mọi đồng tài sản mà tập đoàn sở hữu đều được hình thành từ vốn vay. 

Mô hình này giúp Evergrande mở rộng thần tốc trong giai đoạn thị trường sôi động, nhưng đồng thời khiến công ty cực kỳ dễ tổn thương khi điều kiện tín dụng bị siết lại.

Vay ngắn hạn để đầu tư dài hạn

Một điểm then chốt trong chiến lược tài chính của Evergrande là dùng các khoản vay ngắn hạn của ngân hàng để đầu tư vào các dự án dài hạn. Đây là cách “vay ngắn – đầu tư dài” phổ biến nhưng cực kỳ rủi ro nếu dòng tiền bị nghẽn. 

Khi thị trường bất động sản bắt đầu chững lại, doanh số bán nhà giảm và tốc độ thu hồi vốn chậm hơn nhiều so với kỳ vọng, Evergrande vẫn phải thanh toán nợ ngắn hạn đến hạn trả. Hậu quả là áp lực thanh khoản tăng đột biến, đẩy công ty vào tình thế “xoay nợ để sống”, dẫn đến khủng hoảng dây chuyền khi không thể tiếp tục vay mới để trả nợ cũ.

Tích lũy quỹ đất khổng lồ

Để duy trì vị thế “ông trùm” bất động sản, Evergrande đã tiến hành mở rộng điên cuồng, tích lũy tới 293 triệu mét vuông đất trên khắp Trung Quốc – chủ yếu ở các thành phố cấp một nơi giá đất cao và nhu cầu mạnh. 

Tuy nhiên, việc sở hữu quỹ đất khổng lồ như vậy không đồng nghĩa với lợi nhuận ngay lập tức. Để tài trợ cho chiến lược này, Evergrande buộc phải vay thêm từ ngân hàng và phát hành trái phiếu, khiến tổng nợ phình to theo cấp số nhân – một “quả cầu tuyết nợ” (snowball effect) mà cuối cùng chính tập đoàn không còn khả năng kiểm soát.

Thất bại trong Đa dạng hóa Mù quáng (Blind Diversification)

Sau khi niêm yết trên sàn chứng khoán vào năm 2009, Evergrande bắt đầu theo đuổi một chiến lược tham vọng: đa dạng hóa danh mục đầu tư. Thay vì tập trung vào lĩnh vực cốt lõi là phát triển bất động sản – vốn đã mang lại vị thế dẫn đầu – tập đoàn mở rộng sang hàng loạt ngành nghề khác như văn hóa, y tế, thể thao, nước giải khát và sản xuất ô tô điện.

Tuy nhiên, thay vì tạo ra một hệ sinh thái có tính bổ trợ, chiến lược này lại trở thành “cuộc phiêu lưu mù quáng”, khiến Evergrande tiêu tốn khối lượng vốn khổng lồ nhưng gần như không thu được kết quả thực chất.

Không tạo ra hiệu ứng cộng hưởng

Các lĩnh vực mà Evergrande đầu tư có mức độ liên quan rất thấp với ngành bất động sản – mảng duy nhất mà tập đoàn có năng lực cốt lõi. Việc mở rộng sang các ngành như thể thao, nước khoáng hay xe điện không tạo ra hiệu ứng hiệp đồng (synergies) hoặc kinh tế theo quy mô nào đáng kể. Thay vì hỗ trợ lẫn nhau, các mảng kinh doanh này hoạt động rời rạc, tiêu tốn nguồn lực quản trị và tài chính.

Gia tăng áp lực thanh khoản

Thay vì tạo ra dòng tiền bổ sung, những khoản đầu tư ngoài ngành lại hút cạn thanh khoản của tập đoàn. Evergrande phải liên tục rót vốn để duy trì hoạt động cho các công ty con thua lỗ, trong khi dòng tiền chính từ bất động sản đã bắt đầu suy yếu. Hậu quả là mức độ rủi ro tài chính và gánh nặng nợ nần càng thêm trầm trọng.

Ghi nhận các khoản lỗ khổng lồ

Các mảng kinh doanh ngoài lõi nhanh chóng trở thành “hố đen tài chính”:

• Evergrande Bingquan (nước khoáng) lỗ 4 tỷ nhân dân tệ trong ba năm, so với khoản đầu tư ban đầu gần 6 tỷ.
• Câu lạc bộ bóng đá Guangzhou Evergrande lỗ hơn 1 tỷ nhân dân tệ mỗi năm, bất chấp việc từng vô địch nhiều giải quốc nội.
• Mảng ô tô điện Evergrande New Energy Vehicle (NEV) – được quảng bá là “Tesla của Trung Quốc” – ghi nhận lỗ 4,8 tỷ nhân dân tệ dù mới ở giai đoạn đầu tư, và đến nay vẫn chưa thể đạt sản xuất hàng loạt.

Lợi nhuận sụt giảm trên toàn hệ thống

Kết quả của những quyết định đầu tư sai hướng là lợi nhuận gộp và lợi nhuận ròng của Evergrande liên tục đi xuống trong các năm gần đây. Điều này phản ánh rõ sự suy yếu trong khả năng sinh lời, hiệu quả sử dụng tài sản giảm sút, và mất dần niềm tin của thị trường đối với năng lực điều hành của tập đoàn.

Khủng hoảng Dòng tiền và Chính sách Vĩ mô

Evergrande vẫn chưa thể thoát khỏi vấn đề cốt lõi: Dòng tiền yếu và cấu trúc tài chính quá rủi ro: 

1. Dòng tiền hoạt động tiêu cực – dấu hiệu cảnh báo sớm

Trong giai đoạn 2015–2020, dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh của Evergrande hầu như luôn âm, chỉ dương trong hai năm 2018 và 2020 – mà chủ yếu nhờ vào việc bán tài sản và tạm hoãn thanh toán cho nhà cung cấp.

Điều này phản ánh chu kỳ thu nợ chậm, lượng tiền mặt quay vòng kém hiệu quả, và sự phụ thuộc nặng nề vào dòng vốn vay ngắn hạn.

Về bản chất, Evergrande không tạo ra tiền thật từ hoạt động cốt lõi, mà phải liên tục vay mới để trả cũ – một mô hình vận hành giống “vòng quay nợ” (debt spiral) hơn là tăng trưởng bền vững.

2. Chính sách “Ba Lằn ranh Đỏ” – cú đánh chính sách chí mạng

Bước ngoặt đến vào năm 2021, khi Chính phủ Trung Quốc chính thức ban hành chính sách “Ba Lằn ranh Đỏ” (Three Red Lines) – một cơ chế kiểm soát tài chính áp dụng cho toàn bộ doanh nghiệp bất động sản.

Ba chỉ tiêu cốt lõi gồm:

• Tỷ lệ nợ trên tài sản (sau khi loại trừ tiền mặt) ≤ 70%
• Tỷ lệ nợ ròng (Net gearing ratio) ≤ 100%
• Tỷ lệ tiền mặt trên nợ ngắn hạn ≥ 1.0

Do đã vận hành nhiều năm với đòn bẩy tài chính cực cao, Evergrande vượt qua cả ba “lằn ranh đỏ” – nghĩa là không đạt chuẩn ở tất cả các tiêu chí.

3. Hậu quả: Đứt gãy chuỗi vốn – ngòi nổ khủng hoảng thanh khoản

Khi chính sách này được áp dụng, mọi kênh huy động vốn bên ngoài của Evergrande – từ ngân hàng, trái phiếu đến nhà đầu tư tín thác – đều bị chặn lại. Trong khi đó, công ty vẫn phải chi khổng lồ cho hàng trăm dự án dở dang và trả lãi vay hàng tháng.

Kết quả là dòng tiền đột ngột “đóng băng”, khiến Evergrande không thể trả nợ đúng hạn cho nhà đầu tư và nhà thầu, rồi bắt đầu vỡ nợ dây chuyền từ cuối năm 2021.

>> Xem thêm:

Bê bối gian lận tài chính Lehman Brothers

Vụ bê bối tài chính của Luckin Coffee – gã khổng lồ cà phê Trung Quốc

Cái kết của Tập đoàn Evergrande

Evergrande cuối cùng đã phải đối mặt với hệ quả không thể tránh khỏi – một cuộc khủng hoảng thanh khoản toàn diện, đẩy tập đoàn từ vị thế “đế chế bất động sản lớn nhất Trung Quốc” đến lệnh thanh lý bắt buộc từ Tòa án Hồng Kông.

1. Vỡ nợ và Mất khả năng thanh toán

Khi dòng tiền sụp đổ, Evergrande bắt đầu chậm thanh toán cho các nhà cung cấp, nhà thầu và trái chủ, khiến niềm tin trên thị trường cạn kiệt. Đến giữa năm 2021, công ty chính thức mất khả năng trả nợ. Báo cáo tài chính công bố đến ngày 30/6/2023 cho thấy tình trạng mất khả năng thanh toán nghiêm trọng, với:

• Tổng tài sản: khoảng 1,7 nghìn tỷ nhân dân tệ
• Tổng nợ phải trả: hơn 2,4 nghìn tỷ nhân dân tệ

=> Âm vốn chủ sở hữu hơn 700 tỷ nhân dân tệ, phản ánh quy mô mất cân đối khổng lồ chưa từng có trong lịch sử doanh nghiệp Trung Quốc hiện đại.

2. Lệnh Thanh lý – dấu chấm hết pháp lý

Sau nhiều lần gia hạn và thương lượng tái cấu trúc bất thành, ngày 29 tháng 1 năm 2024, Tòa án Tối cao Hồng Kông chính thức ra lệnh thanh lý đối với China Evergrande Group (mã 3333.HK).

Đơn vị Alvarez & Marsal được chỉ định làm quản tài viên (liquidator) để tiến hành quá trình thanh lý và xử lý tài sản. Đây được xem là hồi kết tất yếu sau hàng loạt nỗ lực thất bại trong việc tái cơ cấu khoản nợ hàng nghìn tỷ nhân dân tệ.

3. Hậu quả trên thị trường tài chính

Ngay sau khi lệnh thanh lý được ban hành, cổ phiếu Evergrande lao dốc 21%, phản ánh tâm lý bi quan của nhà đầu tư.

Các trái phiếu USD do công ty phát hành và niêm yết tại Sở giao dịch Singapore cũng rơi xuống mức chỉ còn 0,8–1,7 cent cho mỗi USD mệnh giá, gần như mất trắng – báo hiệu triển vọng thu hồi vốn cực kỳ thấp cho các chủ nợ nước ngoài.

4. Ưu tiên của Chính phủ Trung Quốc: Ổn định xã hội hơn là giải cứu

Mặc dù Evergrande từng là biểu tượng của nền kinh tế bất động sản Trung Quốc, Bắc Kinh không can thiệp trực tiếp để “giải cứu” tập đoàn. Thay vào đó, chính phủ tập trung vào việc ngăn ngừa tác động lan tỏa – đảm bảo người mua nhà được bàn giao căn hộ, tránh phát sinh bất ổn xã hội do hàng triệu căn hộ dở dang trên khắp Trung Quốc.

Quan điểm điều hành rõ ràng của Chính phủ Trung Quốc: “Không cứu doanh nghiệp, nhưng phải cứu niềm tin xã hội.”

5. Thách thức hậu thanh lý – khi tài sản nằm ở Đại lục

Tiến trình thanh lý Evergrande được dự báo kéo dài và phức tạp, bởi lẽ: 

Evergrande là tập đoàn niêm yết tại Hồng Kông, nhưng phần lớn tài sản và dự án lại nằm tại Trung Quốc Đại lục, nơi có hệ thống pháp luật riêng và quy trình công nhận phán quyết của tòa án nước ngoài không đơn giản.

Giải pháp được các chuyên gia và cơ quan chức năng đề xuất là kết hợp tái cơ cấu nợ với sự hỗ trợ có kiểm soát từ chính quyền địa phương, đồng thời tăng tốc bàn giao nhà – nhằm khôi phục “chức năng tạo máu” của doanh nghiệp, qua đó duy trì phần nào năng lực vận hành trong khi chờ hoàn tất thủ tục thanh lý.

Bài học cho nhà đầu tư 

Sau vụ sụp đổ của Evergrande, dưới đây Cú sẽ đưa ra những bài học dành cho các nhà đầu tư:

• Đừng để quy mô đánh lừa: Doanh nghiệp lớn chưa chắc an toàn nếu đòn bẩy quá cao.
• Dòng tiền là sự sống còn: Lợi nhuận kế toán không cứu nổi doanh nghiệp thiếu tiền mặt.
• Tăng trưởng bằng nợ = Rủi ro phóng đại: Hãy soi kỹ cấu trúc nợ và khả năng trả lãi.
• Đa dạng hóa không chiến lược dễ phản tác dụng: Mở rộng sai hướng sẽ đốt vốn và kéo thanh khoản xuống.
• Báo cáo tài chính có thể “đẹp giả”: Cảnh giác với định giá tài sản ảo và nợ ngoài bảng.
• Chính sách vĩ mô có thể thay đổi cuộc chơi: Một quy định mới có thể khiến cả ngành đảo chiều.
• Cổ phiếu rẻ không có nghĩa là cơ hội: Tránh bẫy giá trị khi mô hình kinh doanh đã hỏng.
• Bảo toàn vốn là ưu tiên số một: Giữ tiền quan trọng hơn chạy theo lợi nhuận ngắn hạn.

Kết luận 

Vụ sụp đổ của Evergrande khép lại một thời kỳ vàng son của thị trường bất động sản Trung Quốc, đồng thời mở ra chương mới với nhiều bài học đắt giá cho giới đầu tư toàn cầu. Khi lớp son tăng trưởng bị bóc tách, điều còn lại là sự thật trần trụi về quản trị rủi ro, tính minh bạch và giới hạn của đòn bẩy tài chính. 

Evergrande đã biến thành lời cảnh báo rõ ràng: mọi mô hình dựa trên nợ và kỳ vọng vô hạn đều sẽ sụp đổ khi dòng tiền dừng lại. Với nhà đầu tư, bài học lớn nhất không phải là né tránh rủi ro, mà là hiểu và nhận diện nó trước khi quá muộn.