Uỷ thác đầu tư chứng khoán là gì? Kinh nghiệm và 3 lưu ý cần tránh

Ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán, ủy thác đầu tư chứng khoán đã trở thành một hình thức được nhiều cá nhân và tổ chức lựa chọn nhằm tối ưu hóa lợi nhuận từ hoạt động đầu tư. Bài viết dưới đây, Cú Thông Thái sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về ủy thác đầu tư chứng khoán là gì, những kinh nghiệm quý báu khi tham gia hình thức này, cùng 3 lưu ý quan trọng cần tránh để bảo vệ nguồn vốn và tối đa hóa hiệu quả đầu tư.

1. Ủy thác đầu tư chứng khoán là gì?

Định nghĩa 

Ủy thác đầu tư chứng khoán là việc chuyển giao tiền từ cá nhân hoặc tổ chức này sang cá nhân hoặc tổ chức khác nhằm mục đích đầu tư trên thị trường chứng khoán để tìm kiếm lợi nhuận. 

Trong hoạt động này, thường có sự tham gia của hai bên: 

• Bên ủy thác (người giao tiền).
• Bên nhận ủy thác (người quản lý và đầu tư vốn).

Bên nhận ủy thác sẽ tiếp nhận toàn bộ trách nhiệm quản lý và sử dụng vốn ủy thác. Nhiệm vụ của họ là đầu tư, quản lý danh mục đầu tư sao cho sinh lợi nhuận tối ưu đồng thời hạn chế rủi ro xuống mức thấp nhất có thể.

Các hình thức ủy thác đầu tư chứng khoán phổ biến

Trên thị trường hiện nay, ủy thác đầu tư được phân chia thành 03 hình thức chính dựa trên mức độ chia sẻ rủi ro, cùng quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia:

• Nhận ủy thác không chia sẻ rủi ro: Trong hình thức này, bên ủy thác chịu toàn bộ rủi ro khi nguồn vốn đầu tư có biến động. Bên nhận ủy thác có trách nhiệm chỉ sử dụng số tiền đó để đầu tư, không phải gánh chịu bất kỳ rủi ro nào.
• Nhận ủy thác có chia sẻ rủi ro: Phù hợp với các danh mục đầu tư có tiềm năng sinh lợi cao nhưng cũng đi kèm rủi ro lớn. Bên nhận ủy thác sẽ chia sẻ rủi ro với bên ủy thác theo thỏa thuận trước đó.
• Nhận ủy thác với lợi tức cố định: Đây là hình thức an toàn, dành cho những nhà đầu tư không muốn mạo hiểm. Bên ủy thác sẽ nhận lợi tức cố định định kỳ mà không bị ảnh hưởng trực tiếp bởi biến động thị trường.

2. Ưu điểm và hạn chế của ủy thác đầu tư chứng khoán

Ưu điểm

Ủy thác đầu tư chứng khoán giúp nhà đầu tư có thể tận dụng kiến thức và kinh nghiệm chuyên sâu của các công ty quản lý quỹ hoặc nhà đầu tư chuyên nghiệp. Các chuyên gia thường xây dựng danh mục đầu tư đa dạng bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ… để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo tăng trưởng vốn ổn định.

So với gửi tiết kiệm truyền thống, ủy thác đầu tư có tiềm năng mang lại lợi nhuận cao hơn, nhất là khi thị trường chứng khoán đang trên đà tăng trưởng. Gửi tiết kiệm chỉ mang lại lãi suất cố định, không tận dụng được khả năng sinh lời khi giá chứng khoán tăng.

Đối với những người mới, thiếu kiến thức và kinh nghiệm, ủy thác là lựa chọn giúp họ có nguồn thu ổn định mà không cần tự quản lý danh mục đầu tư.

Hạn chế

Nghe thì sang chảnh như “có người đầu tư hộ”, nhưng nếu đi sai hướng thì tiền của bạn có khi còn ‘bốc hơi’ nhanh hơn nồi lẩu cuối tháng. Dưới đây là một số hạn chế của hình thức ủy thác đầu tư chứng khoán:

• Kết quả đầu tư phụ thuộc rất nhiều vào năng lực và uy tín của bên nhận ủy thác. Nếu lựa chọn sai đơn vị quản lý, nhà đầu tư có thể chịu tổn thất lớn.
• Lợi nhuận dù có thể cao hơn gửi tiết kiệm nhưng đi kèm với rủi ro nhất định. Biến động thị trường, chiến lược đầu tư không hợp lý hoặc điểm mua bán sai thời điểm có thể khiến danh mục đầu tư thua lỗ.
• Bên cạnh đó, thời gian thu hồi vốn và báo cáo kết quả thường khá dài, không linh hoạt như các hình thức tự giao dịch.
• Đặc biệt, nhà đầu tư mất quyền kiểm soát vốn vì đã giao toàn bộ cho bên nhận ủy thác, không được can thiệp vào các quyết định đầu tư.

Cú tóm gọn lại nội dung thành bảng rõ ràng cho anh em dễ theo dõi nhé:

Ưu điểm	Hạn chế
Tận dụng kiến thức, kinh nghiệm chuyên sâu của công ty quản lý quỹ/nhà đầu tư chuyên nghiệp.	Phụ thuộc nhiều vào năng lực và uy tín của bên nhận ủy thác.
Danh mục đầu tư đa dạng (cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ…) giúp giảm thiểu rủi ro và tăng trưởng vốn ổn định.	Lợi nhuận cao nhưng kèm rủi ro do biến động thị trường, chiến lược sai hoặc điểm mua bán không hợp lý.
Tiềm năng lợi nhuận cao hơn gửi tiết kiệm, đặc biệt khi thị trường tăng trưởng.	Thời gian thu hồi vốn dài, báo cáo kết quả không linh hoạt như tự giao dịch.
Người mới, thiếu kinh nghiệm vẫn có thể có nguồn thu ổn định mà không cần tự quản lý danh mục.	Nhà đầu tư mất quyền kiểm soát vốn, không can thiệp được vào quyết định đầu tư.

3. Kinh nghiệm để ủy thác đầu tư chứng khoán hiệu quả

Dưới đây là một số kinh nghiệm thực tế để ủy thác đầu tư chứng khoán đạt hiệu quả tốt hơn: 

• Chọn đơn vị nhận ủy thác uy tín và giàu kinh nghiệm: 

Đây là nhân tố quyết định thành công của khoản đầu tư. Nhà đầu tư nên tìm hiểu kỹ về thành tích quản lý quỹ, đội ngũ chuyên gia và quy trình đầu tư của các công ty quản lý quỹ.

• Hiểu rõ các loại phí phát sinh: 

Phí môi giới, phí quản lý danh mục, phí hiệu suất hay phí thường niên là những khoản chi phí cần được thống kê và cân nhắc kỹ trước khi ký hợp đồng.

• Lập kế hoạch và mục tiêu đầu tư cụ thể: 

Nhà đầu tư cần xác định rõ lĩnh vực đầu tư, thời gian kỳ vọng cũng như các điều khoản báo cáo với bên nhận ủy thác để theo dõi sát sao hiệu quả.

• Theo dõi và đánh giá định kỳ: 

Mặc dù đã giao quyền quản lý, nhà đầu tư cần yêu cầu báo cáo minh bạch và đánh giá kết quả đầu tư thường xuyên, đảm bảo các chiến lược phù hợp với mục tiêu ban đầu.

>> Xem thêm:

Cơ cấu và hoạt động của quỹ đầu tư – Cần biết trước khi đầu tư

Sách “200 Bài Học Vỡ Lòng Chứng Khoán Cho Nhà Đầu Tư F0” – Tác giả Cú Thông Thái

4. Các loại phí khi ủy thác đầu tư chứng khoán

Dưới đây là các thông tin cụ thể về các loại phí phổ biến khi ủy thác đầu tư chứng khoán mà nhà đầu tư cần biết và cân nhắc kỹ trước khi ký hợp đồng:

Phí môi giới chứng khoán

• Là khoản phí trả cho công ty chứng khoán khi thực hiện giao dịch mua bán chứng khoán.
• Mức phí phổ biến tại Việt Nam dao động từ 0,15% đến 0,35% giá trị giao dịch (có thể thấp hơn đối với các nhà đầu tư giao dịch lớn hoặc khách hàng VIP).

Ví dụ: Nếu bạn mua 100 triệu đồng chứng khoán với mức phí 0,2%, phí môi giới sẽ là 200,000 đồng. Mức phí có thể khác nhau tùy từng công ty và hình thức giao dịch (trực tuyến thường thấp hơn giao dịch qua tổng đài hoặc môi giới trực tiếp).

Phí quản lý danh mục/quỹ đầu tư

• Đây là khoản phí mà nhà đầu tư phải trả cho công ty quản lý danh mục hoặc quỹ để vận hành và quản lý hoạt động đầu tư.
• Mức phí thường dao động khoảng 1% đến 2% mỗi năm trên tổng giá trị tài sản ròng (NAV) của danh mục hoặc quỹ.

Ví dụ: Với 100 triệu đồng đầu tư vào quỹ, phí quản lý khoảng 2 triệu đồng/năm, thường được trừ trực tiếp trong NAV nên giá trị tài sản bạn nhìn thấy đã là sau khi trừ phí.

Ngoài ra còn có phí ngân hàng giám sát, phí kiểm toán, phí lưu ký cũng được tính vào chi phí quản lý này.

Phí hiệu suất (performance fee)

• Là khoản phí bổ sung được tính khi quỹ hoặc danh mục đầu tư đạt lợi nhuận vượt mức kỳ vọng đã thỏa thuận.
• Mức phí hiệu suất thường là khoảng 10% – 20% lợi nhuận vượt trội hoặc theo tỷ lệ khác do hai bên thỏa thuận.

Phí này khuyến khích công ty quản lý nỗ lực tối đa để đạt lợi nhuận cao cho nhà đầu tư nhưng có thể làm tăng chi phí nếu lợi nhuận lớn. Nhà đầu tư cần kiểm tra kỹ điều khoản về phí hiệu suất trong hợp đồng ủy thác.

Phí thường niên

• Là các khoản phí duy trì tài khoản đầu tư, phí lưu ký chứng khoán mà nhà đầu tư phải trả hàng tháng hoặc hàng năm.

Ví dụ: Phí lưu ký chứng khoán tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) thường khoảng 0,3 đồng/cổ phiếu/tháng. Với 1.000 cổ phiếu, nhà đầu tư sẽ trả khoảng 300 đồng/tháng.

Ngoài ra còn có phí duy trì tài khoản chứng khoán tại công ty môi giới, thường vài chục nghìn đến vài trăm nghìn đồng một năm tùy từng đơn vị.

5. Công ty chứng khoán có được quyền nhận ủy thác để quyết định toàn bộ các giao dịch thay cho nhà đầu tư cá nhân không?

Theo khoản 1 Điều 19 của Thông tư 121/2020/TT-BTC quy định như sau về việc nhận ủy thác quản lý tài khoản giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư cá nhân:

(a) Công ty chứng khoán có giấy phép nghiệp vụ môi giới chứng khoán theo Khoản 1 Điều 86 Luật Chứng khoán được phép cung cấp dịch vụ nhận ủy thác quản lý tài khoản giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư cá nhân;

(b) Việc cung cấp dịch vụ này phải dựa trên hợp đồng ký kết giữa công ty chứng khoán và nhà đầu tư cá nhân;

(c) Tuy nhiên, công ty chứng khoán không được nhận ủy thác để quyết định toàn bộ các giao dịch trên tài khoản thay mặt cho nhà đầu tư cá nhân. Khách hàng phải ghi rõ các nội dung ủy thác cụ thể theo quy định trong Khoản 2 Điều này;

(d) Cổ phiếu và chứng chỉ quỹ đầu tư niêm yết trên Sở Giao dịch chứng khoán là chứng khoán được phép ủy thác mua bán, không bao gồm chứng khoán đăng ký giao dịch trên hệ thống của công ty đại chúng chưa niêm yết (UpCom);

(e) Người thực hiện việc quản lý tài khoản ủy thác phải là cá nhân có chứng chỉ hành nghề phân tích tài chính hoặc quản lý quỹ do công ty chứng khoán chỉ định, và việc chỉ định này phải được nêu rõ trong hợp đồng giữa hai bên.

Như vậy, theo quy định hiện hành, công ty chứng khoán không được phép nhận ủy thác để tự mình quyết định toàn bộ giao dịch trên tài khoản chứng khoán thay mặt cho nhà đầu tư cá nhân.

6. Cần tránh điều gì khi ủy thác đầu tư chứng khoán?

Khi ủy thác đầu tư chứng khoán bạn cần chú ý 3 điều sau đây:

• Tránh kỳ vọng lợi nhuận cao ngoài thực tế: Đầu tư luôn tiềm ẩn rủi ro, việc tham vọng lợi nhuận vượt quá khả năng của thị trường chỉ dẫn đến thất vọng và thua lỗ.
• Không nên ủy thác quá nhiều lĩnh vực cùng lúc: Việc dàn trải vốn quá rộng trên nhiều lĩnh vực khiến danh mục khó tăng trưởng bền vững và làm bạn khó theo dõi hiệu quả đầu tư.
• Tránh ủy thác cho bên nhận thiếu minh bạch hoặc không có năng lực: Cẩn trọng trong việc lựa chọn đối tác, tránh các công ty quản lý thiếu uy tín hoặc chưa chứng minh được năng lực sẽ giúp giảm thiểu rủi ro mất trắng vốn.

7. Kết luận

Ủy thác đầu tư chứng khoán được coi là một hình thức đầu tư phù hợp với nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm hoặc không có đủ thời gian quản lý. Việc lựa chọn đúng đơn vị nhận ủy thác, hiểu rõ các loại phí cũng như có kế hoạch đầu tư rõ ràng sẽ giúp bạn tận dụng tối đa lợi nhuận đồng thời giảm thiểu các rủi ro không mong muốn.

Tuy nhiên, nhà đầu tư cần lưu ý hạn chế kỳ vọng quá cao và tránh phân tán vốn đầu tư quá nhiều lĩnh vực để đảm bảo danh mục đầu tư hiệu quả và bền vững. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và quyết định sáng suốt, ủy thác đầu tư chứng khoán sẽ là công cụ hữu hiệu giúp bạn khai thác tối đa tiềm năng của thị trường chứng khoán trong dài hạn.

8. FAQ

1. Quy định về ủy thác đầu tư chứng khoán đọc ở đâu uy tín?

Để đọc quy định về ủy thác đầu tư chứng khoán ở nguồn uy tín, anh em nên xem trực tiếp các văn bản pháp luật và hướng dẫn chính thức: 

• Luật Chứng khoán 2019 – văn bản gốc điều chỉnh hoạt động chứng khoán tại Việt Nam. Xem trên Cổng thông tin pháp luật Quốc hội hoặc Thư viện Pháp luật.
• Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) – website chính thức thường xuyên cập nhật văn bản pháp lý, thông báo, danh sách công ty quản lý quỹ được cấp phép.

2. Ủy thác đầu tư có an toàn không?

Ủy thác giúp nhà đầu tư tận dụng kiến thức chuyên sâu, nhưng không đảm bảo “không rủi ro”. Hiệu quả phụ thuộc vào năng lực, uy tín của bên nhận ủy thác và biến động thị trường. Vì vậy, cần chọn công ty quản lý quỹ được cấp phép, có lịch sử minh bạch và quản trị rủi ro tốt.

3. Ai nên tham gia ủy thác đầu tư?

Phù hợp với:

• Người mới chưa có nhiều kiến thức chứng khoán.
• Người bận rộn, không có thời gian theo dõi thị trường.
• Nhà đầu tư muốn đa dạng hóa danh mục, tìm kiếm lợi nhuận ổn định dài hạn.

Ngược lại, nếu anh em muốn toàn quyền tự quyết và linh hoạt rút vốn nhanh, thì ủy thác chưa chắc phù hợp.