Goldman Sachs “tiếp tay rửa tiền” cho quỹ đầu tư 1MDB Malaysia – Sự thật ra sao?

Goldman Sachs – “ông lớn” quyền lực bậc nhất Phố Wall – từng bị cáo buộc tiếp tay cho vụ rửa tiền chấn động thế giới mang tên 1MDB. Nhưng Goldman thật sự là kẻ chủ mưu, hay chỉ là người mù quáng chạy theo lợi nhuận? Đằng sau thương vụ trái phiếu tưởng chừng hợp pháp là mạng lưới tiền bạc, quyền lực và dối trá tinh vi đến mức cả hệ thống tài chính toàn cầu cũng phải nhìn lại chính mình. Cùng Cú Thông Thái đào sâu vào vụ “rửa tiền” của 1MDB Malaysia! 

1. Khi giấc mơ phát triển biến thành ác mộng tài chính

Năm 2009, chính phủ Malaysia khởi động một kế hoạch táo bạo: thành lập 1Malaysia Development Berhad (1MDB) – một quỹ đầu tư nhà nước với sứ mệnh “huy động vốn quốc tế, đầu tư chiến lược và đưa Malaysia cất cánh”.

Nghe rất có lý. Một quỹ đầu tư nhà nước, vận hành như các quỹ tài sản quốc gia (sovereign wealth funds) ở Trung Đông hay Singapore, có thể giúp quốc gia tận dụng vốn toàn cầu để phát triển nhanh hơn.

Nhưng khác biệt nằm ở chỗ:

• Quản trị yếu kém,
• Thiếu minh bạch trong đầu tư,
• Và sự tham gia của giới tài chính quốc tế – đặc biệt là Goldman Sachs – đã khiến quỹ này biến thành một trong những vụ tham nhũng tài chính lớn nhất thế giới.

2. 1MDB là gì và vì sao Goldman Sachs nhảy vào cuộc chơi?

2.1. Quỹ 1MDB – tham vọng và thực tế

Quỹ đầu tư 1MDB (1Malaysia Development Berhad) được thành lập năm 2009 dưới quyền Thủ tướng Najib Razak, trực thuộc Bộ Tài chính Malaysia.

Mục tiêu chính của quỹ là:

• Thu hút đầu tư nước ngoài,
• Phát triển các dự án năng lượng, cơ sở hạ tầng, bất động sản,
• Tạo ra lợi ích dài hạn cho người dân Malaysia.

Trên giấy tờ, đây là ý tưởng đáng khen. Nhưng trong thực tế, quỹ nhanh chóng trở thành công cụ chính trị và tài chính của một nhóm người có quyền lực.

2.2. Goldman Sachs – “ông trùm” của các thương vụ trái phiếu

Goldman Sachs là một trong những ngân hàng đầu tư hàng đầu thế giới. Khi Malaysia muốn huy động vốn quốc tế, Goldman xuất hiện như “người hùng phố Wall” – sẵn sàng giúp 1MDB gọi vốn qua phát hành trái phiếu toàn cầu.

Trong giai đoạn 2012–2013, Goldman Sachs giúp 1MDB thực hiện ba đợt phát hành trái phiếu quốc tế trị giá 6,5 tỷ USD. Đổi lại, Goldman nhận phí tư vấn khoảng 600 triệu USD – tương đương gần 10% tổng giá trị huy động, gấp nhiều lần mức phí thông thường (1–2%).

3. Cách Goldman Sachs khiến dòng tiền bị “bốc hơi”: từ trái phiếu tới du thuyền

Để hiểu vụ 1MDB, ta phải lần ngược dòng tiền – từ những tờ trái phiếu phát hành ở Phố Wall cho tới chiếc du thuyền xa hoa trên biển Địa Trung Hải.

Bước 1: Huy động vốn – khởi đầu hợp pháp hoàn hảo

Năm 2012–2013, quỹ 1MDB phát hành ba lô trái phiếu quốc tế, tổng cộng 6,5 tỷ USD. Goldman Sachs đứng ra thu xếp, mời gọi các nhà đầu tư lớn trên thế giới. Mọi thứ trên giấy tờ đều “chuẩn chỉnh”: có hợp đồng, có chính phủ bảo chứng, có kế hoạch phát triển quốc gia làm nền.

Vấn đề chỉ nằm ở chỗ – không ai hỏi tiền sau đó đi đâu. Giống như anh em góp vốn mở nhà máy, nhưng chỉ nhìn thấy bản vẽ, không bao giờ thấy cái nhà máy thật.

Bước 2: Tiền “đi vòng thế giới”

Ngay sau khi dòng tiền 6,5 tỷ USD chảy về tài khoản 1MDB, nó lập tức được chuyển đi qua hàng loạt công ty trung gian, đặt ở các “thiên đường thuế” như Seychelles, British Virgin Islands, Cayman Islands.

Những công ty này gần như chỉ tồn tại trên giấy – không nhân viên, không sản phẩm, không địa chỉ thật. Người ta gọi đó là “công ty vỏ bọc” (shell company). 1MDB chuyển hàng trăm triệu USD cho các công ty này với lý do nghe rất “hợp lý”: phí tư vấn, đầu tư, đối tác liên doanh.

Thực ra, đó là các tầng trung gian để làm mờ dấu vết. Khi tiền đi qua 4-5 lớp chuyển khoản, lại đổi tên người nhận và đổi quốc gia, gần như không ai còn biết gốc tiền ở đâu ra. Giới điều tra gọi đây là kỹ thuật “layering” – tạo nhiều lớp để giấu tiền.

Ví dụ dễ hiểu: tưởng tượng anh em gửi một bưu kiện, nhờ bạn A chuyển tiếp cho bạn B, rồi B gửi cho C ở nước khác. Sau 5 lần chuyển như vậy, ai còn lần ra được người gửi ban đầu?

Bước 3: Tiêu tiền – hợp thức hóa bằng xa xỉ phẩm

Sau khi được “rửa sạch” qua các lớp công ty, dòng tiền bắt đầu lộ diện dưới hình thức hoàn toàn hợp pháp: mua sắm, đầu tư, giải trí.

Một phần tiền dùng để mua:

• Biệt thự ở New York và Los Angeles,
• Du thuyền trị giá hơn 200 triệu USD,
• Tranh Picasso, trang sức kim cương,
• Và thậm chí tài trợ cho bộ phim The Wolf of Wall Street – trớ trêu thay, phim đó nói về… tội phạm tài chính.

Tổng số tiền bị biển thủ ước tính hơn 4,5 tỷ USD. Tất nhiên, không ai đứng tên “Jho Low, rửa tiền từ 1MDB Malaysia” trên hóa đơn cả. Các tài sản đều được mua qua công ty hoặc người đại diện trung gian. Đến đây, tiền đã “rửa xong” – nó đi ra khỏi hệ thống ngân hàng bằng hình thức tài sản hữu hình, rất khó thu hồi.

Anh em hãy xem quy trình tóm tắt dưới đây để hiểu tổng quan nhé:

Giai đoạn	Hành động	Hệ quả
1. Huy động vốn	1MDB phát hành trái phiếu qua Goldman Sachs, được các nhà đầu tư quốc tế mua vào.	6,5 tỷ USD chảy vào tài khoản 1MDB.
2. Chuyển dòng tiền	Tiền được luân chuyển qua nhiều công ty vỏ bọc, tài khoản ở nước ngoài.	Mất dấu kiểm soát, dấu hiệu rửa tiền xuất hiện.
3. Tiêu dùng xa xỉ	Tiền bị sử dụng cho mục đích cá nhân – du thuyền, biệt thự, đồ trang sức, tác phẩm nghệ thuật, thậm chí tài trợ cho phim The Wolf of Wall Street.	Ước tính hơn 4,5 tỷ USD bị biển thủ.

Những “tuyến rút tiền” chính:

• Dòng tiền từ trái phiếu bị chuyển qua các công ty offshore ở Seychelles, British Virgin Islands, Luxembourg.
• Một phần tiền quay lại tài khoản liên quan đến Najib Razak.
• Jho Low – doanh nhân tự xưng là “cố vấn đặc biệt” cho 1MDB – đóng vai trò trung tâm điều phối các giao dịch này.

Các cơ quan điều tra sau đó mô tả đây là “một mạng lưới tinh vi gồm hàng trăm giao dịch rửa tiền xuyên quốc gia”.

Để hiểu hơn về vụ việc này, anh em có thể xem video phân tích chi tiết dưới đây:

4. Những nhân vật chính trong “bộ phim tài chính” này

Trong bộ phim “rửa tiền” của 1MDB không thể thiếu các “nhân vật chính” sau đây:

Nhân vật	Vai trò	Tình trạng
Najib Razak	Thủ tướng Malaysia, người sáng lập 1MDB.	Bị kết án 12 năm tù vì tham nhũng (2020).
Jho Low	Doanh nhân Malaysia, “kiến trúc sư” của các giao dịch rửa tiền.	Bỏ trốn, bị truy nã quốc tế.
Tim Leissner	Đối tác cấp cao Goldman Sachs, phụ trách Đông Nam Á.	Nhận tội tại Mỹ vì rửa tiền và hối lộ.
Roger Ng	Giám đốc Goldman Sachs Malaysia.	Bị kết án tù tại Mỹ.

Goldman Sachs thừa nhận rằng “một số nhân viên đã vi phạm nghiêm trọng quy định nội bộ” – nhưng tổ chức phủ nhận việc ban lãnh đạo cấp cao biết rõ toàn bộ sự việc.

5. Vì sao Goldman Sachs dính líu sâu đến vậy?

Goldman biện minh rằng họ chỉ là “người thu xếp phát hành trái phiếu”, không chịu trách nhiệm về việc 1MDB sử dụng tiền.

Tuy nhiên, điều tra của Bộ Tư pháp Hoa Kỳ (DOJ) chỉ ra:

• Goldman biết rõ rủi ro đạo đức và pháp lý khi làm việc với các đối tác như Jho Low.
• Các cảnh báo nội bộ về nguồn gốc tài sản và mục đích sử dụng vốn đã bị bỏ qua.
• Phí dịch vụ bất thường cho thấy ngân hàng chấp nhận rủi ro lớn để thu lợi lớn.

Kết luận của DOJ là: Goldman Sachs vi phạm Luật Chống Hối lộ Nước ngoài (FCPA), vì đã “cho phép hối lộ và gian lận diễn ra để giành lợi ích thương mại”.

6. Hệ quả: Khi “phí hoa hồng” biến thành án phạt tỷ đô

Tác động của vụ bê bối này lan rộng trên nhiều cấp độ:

6.1. Với Malaysia

• Niềm tin công chúng sụp đổ: người dân phát hiện quỹ “vì nhân dân” thực chất bị lợi dụng.
• Tác động chính trị: vụ 1MDB trở thành lý do lớn khiến đảng cầm quyền thua trong bầu cử năm 2018.
• Tài chính quốc gia tổn hại: Malaysia phải gánh khối nợ từ trái phiếu 1MDB, làm giảm xếp hạng tín nhiệm.

6.2. Với Goldman Sachs

• Thừa nhận vi phạm và chấp nhận án phạt 2,9 tỷ USD (2020) với Bộ Tư pháp Mỹ.
• Hoàn trả 3,9 tỷ USD cho chính phủ Malaysia theo thỏa thuận bồi thường.
• Thiệt hại uy tín: ngân hàng bị gắn mác “cá mập đạo đức”, buộc phải siết lại kiểm soát nội bộ.

6.3 Với hệ thống tài chính toàn cầu

• Các cơ quan quản lý từ Singapore, Thụy Sĩ, Anh, Mỹ đồng loạt vào cuộc.
• Hàng loạt quy định chống rửa tiền (AML) và tuân thủ nội bộ được cập nhật sau vụ này.
• Nhiều tổ chức tài chính phải xem xét lại quy trình due diligence (thẩm định khách hàng), đặc biệt với quỹ nhà nước và nhân vật chính trị.

7. Những điểm “bất thường” của thương vụ 1MDB

Để thấy vì sao giới chuyên môn xem đây là vụ “điển hình của rủi ro đạo đức”, hãy xem ba điểm nổi bật:

7.1. Phí hoa hồng cao đến mức vô lý

• 600 triệu USD phí tư vấn cho 6,5 tỷ USD trái phiếu – gấp 5–10 lần mức thị trường.
• Câu hỏi: “Vì sao Malaysia chấp nhận trả mức phí cao như vậy?”
• Giải thích hợp lý nhất: phí cao nhằm “bù rủi ro” cho Goldman khi làm việc với đối tác đầy tranh cãi.

7.2. Dấu hiệu cảnh báo bị phớt lờ

• Các bộ phận tuân thủ của Goldman nhiều lần cảnh báo về Jho Low.
• Các giao dịch offshore phức tạp, không có báo cáo minh bạch, vẫn được phê duyệt.
• Trong nội bộ, một số nhân viên thừa nhận “sức ép doanh số” khiến họ bỏ qua quy trình thẩm định.

7.3. Thiếu giám sát sau huy động

• Sau khi bán trái phiếu, Goldman không theo dõi dòng tiền – điều bình thường trong hợp đồng tư vấn, nhưng phi lý về đạo đức.
• Nếu ngân hàng thực hiện trách nhiệm kiểm soát, nhiều giao dịch rửa tiền có thể bị phát hiện sớm hơn.

8. Hệ thống “cùng sai”: Từ quốc gia tới ngân hàng

Vụ 1MDB cho thấy mối quan hệ cộng sinh nguy hiểm giữa quyền lực chính trị và lợi ích tài chính:

Bên liên quan	Hành động	Hệ quả
Chính phủ Malaysia	Sử dụng quỹ nhà nước để huy động vốn không minh bạch.	Mất kiểm soát, tạo kẽ hở cho tham nhũng.
1MDB	Thực hiện các dự án giả tạo, rút tiền qua công ty vỏ bọc.	Thiệt hại hàng tỷ USD.
Goldman Sachs	Bỏ qua cảnh báo, nhận phí cao.	Bị truy tố, phạt gần 7 tỷ USD.
Nhà đầu tư quốc tế	Mua trái phiếu tin vào uy tín của Goldman.	Mất niềm tin vào thị trường mới nổi.

9. Những bài học sâu sắc rút ra từ vụ 1MDB

• Minh bạch là nền tảng sống còn

Không có hệ thống giám sát độc lập, bất kỳ quỹ đầu tư nhà nước nào cũng có thể biến thành “hộp đen tài chính”. Khi tiền không được soi sáng, tham nhũng sẽ tự tìm đến.

• Đừng để lợi nhuận che mờ đạo đức

Phí cao không phải lúc nào cũng là phần thưởng xứng đáng; đôi khi, đó là giá cho sự im lặng.
Ngân hàng lớn, dù danh tiếng toàn cầu, cũng có thể đánh mất chuẩn mực chỉ vì một khoản lợi nhuận khổng lồ.

• Kiểm soát sau đầu tư quan trọng không kém gọi vốn

Một trong những thất bại lớn của 1MDB là không có cơ chế kiểm tra sử dụng vốn sau giải ngân. Điều này cũng xảy ra trong nhiều dự án công khác: “vốn vào dự án” chỉ là cái cớ, thực chất là vốn ra túi người cầm quyền.

• Rủi ro chính trị không thể xem nhẹ

Các ngân hàng và nhà đầu tư quốc tế phải hiểu rằng “rủi ro quốc gia” và “rủi ro đạo đức” luôn đi kèm nhau. Nếu hệ thống pháp lý yếu, mọi cam kết tài chính đều mong manh.

10. Tác động lâu dài và dư âm trong giới tài chính

Khi bụi scandal 1MDB lắng xuống, thế giới tài chính vẫn chưa thôi rúng động. Vụ việc không chỉ là bê bối của riêng Malaysia hay Goldman Sachs, mà là lời cảnh tỉnh cho toàn bộ hệ thống ngân hàng toàn cầu – rằng trong một thế giới vận hành bằng niềm tin và dữ liệu, chỉ cần một kẽ hở đạo đức là đủ để hàng tỷ USD “bốc hơi” hợp pháp.

10.1. Goldman Sachs kiểm điểm, tái cấu trúc

Goldman từng được xem là “ông hoàng của Wall Street” – định hình mọi thương vụ lớn nhỏ, thậm chí được mô tả là “chính phủ ngầm của thế giới tài chính”. Nhưng sau 1MDB, hình ảnh ấy rạn nứt nặng nề.

Công ty phải chi gần 5 tỷ USD để dàn xếp với các chính phủ Mỹ, Anh, Singapore và Malaysia. Nhiều giám đốc điều hành cấp cao bị buộc thôi việc hoặc truy tố hình sự. Đặc biệt, Goldman buộc phải tái cấu trúc toàn bộ bộ phận Kiểm soát tuân thủ (compliance) – tăng quyền giám sát nội bộ, siết chặt quy trình phê duyệt khi tham gia huy động vốn cho các chính phủ hoặc quỹ nhà nước.

Trước đây, quy trình phê duyệt chỉ tập trung vào lợi nhuận; sau vụ này, tiêu chí “rủi ro danh tiếng” được đưa lên hàng đầu. Một thương vụ béo bở nhưng tiềm ẩn nguy cơ đạo đức có thể bị loại bỏ ngay từ đầu. Giới tài chính gọi đây là “hiệu ứng 1MDB” – cú sốc khiến các ngân hàng đầu tư toàn cầu phải tự kiểm điểm và học lại bài “quản trị niềm tin”.

10.2. Hệ thống quốc tế siết chặt quy định chống rửa tiền

Sau 1MDB, hàng loạt tổ chức giám sát tài chính quốc tế vào cuộc:

• FATF (Financial Action Task Force) – cơ quan toàn cầu về chống rửa tiền – đã cập nhật hướng dẫn chi tiết cho các định chế tài chính, đặc biệt về việc xác minh danh tính khách hàng quốc gia (PEP – Politically Exposed Persons).
• SEC (Ủy ban Chứng khoán Mỹ) tăng cường giám sát các thương vụ trái phiếu quốc tế, yêu cầu ngân hàng phải chứng minh nguồn gốc hợp pháp của các quỹ chính phủ tham gia.
• MAS (Cơ quan Tiền tệ Singapore) – nơi từng cho phép 1MDB mở tài khoản – đã đóng cửa nhiều ngân hàng vi phạm, tước giấy phép của BSI và Falcon Bank, đồng thời ban hành khung phạt nghiêm khắc nhất trong lịch sử.

Trước đây, “compliance” chỉ là phòng ban ít người, bị xem là “chặn việc kinh doanh”. Sau vụ này, nó trở thành tuyến phòng thủ đầu tiên trong mọi ngân hàng.

10.3. Các quỹ đầu tư nhà nước: phải minh bạch để tồn tại

Một tác động ít được nói tới nhưng cực kỳ quan trọng: vụ 1MDB khiến thế giới đặt lại câu hỏi về mô hình “quỹ đầu tư nhà nước” (sovereign wealth fund).

Nhiều quỹ từng vận hành mờ mịt, chỉ báo cáo nội bộ cho chính phủ, nay buộc phải công khai:

• Cơ cấu tổ chức,
• Cách ra quyết định đầu tư,
• Các bên kiểm toán độc lập,
• Và báo cáo thường niên cho người dân.

Ví dụ, quỹ Temasek của Singapore sau vụ 1MDB đã công bố toàn bộ danh mục đầu tư và khung quản trị rủi ro để tránh nghi ngờ. Abu Dhabi và Na Uy cũng cập nhật quy tắc minh bạch để tách biệt quyền lực chính trị khỏi hoạt động tài chính.

1MDB đã trở thành “bài học kinh điển” trong mọi khóa học quản trị công quỹ: nếu không có ranh giới giữa quyền lực và tiền, thì sớm muộn cũng xảy ra thất thoát.

10.4. Malaysia: nỗ lực thu hồi và tái định hình niềm tin

Sau khi vụ việc nổ ra, Malaysia phải đối mặt với hai thách thức:

• Kinh tế: uy tín quốc gia sụt giảm, trái phiếu Malaysia bị đánh giá rủi ro cao, đồng Ringgit mất giá.
• Chính trị: niềm tin công chúng vào chính phủ bị bào mòn nghiêm trọng.

Từ năm 2018 đến nay, Malaysia đã thu hồi hơn 1,4 tỷ USD tài sản, phần lớn từ các vụ kiện và thoả thuận với Goldman Sachs. Tuy nhiên, hơn 3 tỷ USD vẫn chưa tìm lại được, phần lớn bị cất giấu dưới danh nghĩa công ty hoặc tài khoản ẩn danh.

Jho Low – người được cho là “kiến trúc sư tài chính” của toàn bộ vụ việc – vẫn chưa bị bắt. Dù tung tích được cho là ở Trung Quốc hoặc Trung Đông, anh ta vẫn biến mất như “bóng ma của 1MDB”.

Chính phủ Malaysia hiện đã thành lập các cơ chế kiểm toán công độc lập, yêu cầu mọi quỹ quốc gia phải báo cáo trước Quốc hội. Nhưng khôi phục niềm tin công chúng là chuyện lâu dài – vì niềm tin, một khi mất, khó mà mua lại bằng tiền.

10.5. Dư âm trong giới đầu tư toàn cầu

Vụ 1MDB đã để lại một di sản kỳ lạ: sự cảnh giác cao độ pha lẫn hoài nghi trong giới tài chính. Trước đây, ngân hàng đầu tư xem các quỹ nhà nước là “khách hàng vàng” – nhiều tiền, ít hỏi, dễ làm việc. Giờ thì mọi thứ đảo ngược: bất kỳ thương vụ nào dính tới chính phủ hay quỹ quốc gia đều phải trải qua kiểm toán rủi ro chính trị, rủi ro đạo đức và nguồn vốn.

Một giám đốc tại London từng nói: “Sau 1MDB, chúng tôi không chỉ xem ai trả tiền – mà còn phải hỏi: tiền đó từ đâu ra, và sẽ đi về đâu.”

Thị trường cũng thay đổi theo hướng lành mạnh hơn: nhà đầu tư cá nhân hiểu rằng rủi ro không chỉ đến từ biến động giá, mà còn đến từ cấu trúc đạo đức của hệ thống tài chính.

>> Nguồn tham khảo: Goldman Sachs and its role in the multi-billion dollar 1MDB scandal

Kết luận: Khi “đạo đức tài chính” trở thành thước đo thật sự

Câu chuyện 1MDB – Goldman Sachs không chỉ là một vụ án tài chính, mà là tấm gương phản chiếu cho toàn ngành ngân hàng đầu tư.

Nó đặt ra những câu hỏi căn bản:

• Một tổ chức tài chính nên dừng lại ở đâu giữa lợi nhuận và đạo đức?
  • Khi nào “phí cao” trở thành “hối lộ hợp pháp”?
• Và ai chịu trách nhiệm khi tiền của người dân bị biến mất trong sương mù tài chính quốc tế?

Nếu tóm lại bằng một câu: “Lợi nhuận càng lớn, trách nhiệm càng phải lớn – nếu không, hậu quả sẽ không dừng lại ở bảng cân đối kế toán.”

Download App Cú Thông Thái giúp Tích sản nhẹ nhàng – Kết quả huy hoàng ở đây:

• Link web: https://app.sstock.com.vn 
• CH Play/Android: TẠI ĐÂY
• iOS/App Store: TẠI ĐÂY