Lật tẩy: Goldman Sachs thao túng quyền lực – điều hành tài chính nước Mỹ?

Từ phố Wall đến Nhà Trắng, bóng dáng Goldman Sachs xuất hiện ở mọi nơi có quyền lực và tiền bạc giao nhau. Là ngân hàng đầu tư hay “chính phủ ngầm” của nước Mỹ? Sự thật nằm ở cách Goldman vận hành đế chế quyền lực mềm – nơi luật lệ, quan hệ và lợi nhuận đan cài như một mạng lưới được thiết kế hoàn hảo. Cùng Cú Thông Thái bàn luận về Goldman Sachs thao túng quyền lực – điều hành tài chính nước Mỹ hay không? Tại sao Goldman vẫn sống sót sau hàng loạt vụ bê bối? Tìm hiểu ngay nhé!

1. “Hiệu ứng Cánh cửa xoay” – Khi Phố Wall bước vào Nhà Trắng

Trong giới chính trị Mỹ, có một hiện tượng được gọi là “Revolving Door” – Cánh cửa xoay: những người từng làm ở Phố Wall, đặc biệt tại Goldman Sachs, rời công ty để giữ các vị trí cấp cao trong chính phủ, rồi lại quay về khu vực tư nhân với quyền lực lớn hơn.

Danh sách này dài đến mức gây choáng:

• Henry Paulson – cựu CEO Goldman, sau này trở thành Bộ trưởng Tài chính Mỹ dưới thời George W. Bush, người trực tiếp dẫn dắt gói cứu trợ 700 tỷ USD cho các ngân hàng năm 2008.
• Robert Rubin – từng là đồng Chủ tịch Goldman, sau đó làm Bộ trưởng Tài chính dưới thời Bill Clinton. Chính ông là người thúc đẩy chính sách dỡ bỏ Đạo luật Glass-Steagall, cho phép ngân hàng thương mại và đầu tư hợp nhất – mở đường cho thời kỳ “siêu tập trung tài chính”.
• Mario Draghi – cựu Phó Chủ tịch Goldman Sachs châu Âu, sau trở thành Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), người nắm quyền định đoạt chính sách tiền tệ của cả khu vực Eurozone.
• Và còn nhiều “Goldmanites” khác nắm giữ vị trí trong IMF, Ủy ban Chứng khoán, hay làm cố vấn Nhà Trắng.

Điều này khiến dư luận Mỹ từng đặt câu hỏi: “Goldman có thật sự là một ngân hàng, hay là chi nhánh tài chính của chính phủ Mỹ?”

2. Sự kết hợp quyền lực: Khi “tài chính” và “chính trị” giao nhau

Goldman không chỉ mạnh vì tiền. Thứ họ nắm giữ là kiến thức, mối quan hệ và ảnh hưởng chính sách.

• Trong khủng hoảng 2008, khi Lehman Brothers sụp đổ, Goldman là một trong số ít tổ chức được cứu. Chính Bộ Tài chính (do cựu CEO Goldman nắm quyền) đã phê duyệt gói cứu trợ khổng lồ, gián tiếp giúp Goldman đứng vững.
• Trong các thương vụ tái cấu trúc nợ quốc gia (như Hy Lạp năm 2001), Goldman đóng vai trò tư vấn – vừa là “trọng tài”, vừa là “người chơi”. Họ giúp chính phủ Hy Lạp che giấu thâm hụt ngân sách bằng công cụ phái sinh phức tạp, qua đó giúp nước này đủ điều kiện gia nhập Eurozone.

Câu hỏi được đặt ra: Nếu một ngân hàng có thể tác động đến quyết sách tiền tệ và tài khóa của cả quốc gia, liệu còn ai kiểm soát được họ?

Goldman không chỉ kiếm tiền từ thị trường – họ định hình cách thị trường vận hành. Đó là lý do vì sao các nhà báo kinh tế từng gọi Goldman là “Government Sachs” – chính phủ ngầm của tài chính toàn cầu.

3. Cấu trúc quyền lực mềm: Đế chế alumni của Goldman

Goldman Sachs không chỉ là một ngân hàng đầu tư – họ là “trường đào tạo quyền lực kinh tế” của thế giới. Văn hóa doanh nghiệp ở đây không dừng lại ở việc dạy nhân viên cách sinh lời; họ còn dạy cách vận hành hệ thống tài chính toàn cầu, và đôi khi, cả cách định hình nó.

Một “cựu Goldman” rời công ty thường mang theo 3 lợi thế:

• Hiểu sâu cơ chế vận hành của cả hai giới – tài chính và chính trị. Họ biết chính phủ suy nghĩ gì khi ra chính sách, và doanh nghiệp cần gì để thích nghi.
• Sở hữu mạng lưới nội bộ toàn cầu. Từ New York đến Singapore, các cựu nhân viên Goldman (thường gọi nhau là alumni) vẫn liên lạc, hỗ trợ nhau trong những thương vụ tỷ đô.
• Uy tín chuyên môn. Trong giới tài chính, từng làm ở Goldman gần như tương đương với việc mang “dấu ấn hoàng gia” trong hồ sơ sự nghiệp.

Câu chuyện nổi bật nhất là Henry Paulson – cựu CEO của Goldman Sachs, người sau này trở thành Bộ trưởng Tài chính Mỹ trong giai đoạn khủng hoảng 2008. Khi Lehman Brothers sụp đổ, Paulson là người điều phối các gói cứu trợ trị giá hàng trăm tỷ USD. Nhiều nhà phân tích cho rằng Goldman đã “đứng đúng chỗ” trong cơn bão tài chính, bởi người cầm lái chính sách… từng là người của họ. Paulson bác bỏ mọi cáo buộc thiên vị, nhưng câu hỏi về sự xung đột lợi ích vẫn chưa bao giờ biến mất.

Và Henry Paulson chỉ là một mắt xích. Robert Rubin, cựu đồng chủ tịch Goldman, cũng từng là Bộ trưởng Tài chính trước đó và sau này giữ vị trí cao tại Citigroup. Mario Draghi, từng làm Phó Chủ tịch Goldman Sachs International, sau này trở thành Thống đốc Ngân hàng Trung ương châu Âu. Ở châu Á, Timothy Leissner, cựu chủ tịch Goldman khu vực Đông Nam Á, chính là người bị buộc tội trong vụ 1MDB.

Từng mảnh ghép này tạo nên “đế chế alumni” – một mạng lưới quyền lực mềm mà Goldman không cần công khai điều khiển, nhưng vẫn tác động đến những nơi định hình vận mệnh tài chính toàn cầu: chính phủ, ngân hàng trung ương, và tập đoàn quốc tế. Goldman không cần ngồi trên ngai vàng – ngai vàng tự tìm đến họ.

4. Mặt trái của ảnh hưởng: Lợi ích chồng chéo và xung đột đạo đức

Sự “đan xen” giữa Phố Wall và chính phủ khiến giới học giả lo ngại về xung đột lợi ích:

• Liệu các quyết định tài chính quốc gia có thật sự vì lợi ích chung, hay để bảo vệ lợi ích của các định chế đầu tư lớn?
• Khi Goldman tư vấn cho chính phủ, rồi chính phủ đó lại ban hành chính sách có lợi cho Goldman – ai giám sát?

Ví dụ điển hình là khủng hoảng tài chính 2008:

• Goldman đã bán ra hàng loạt sản phẩm chứng khoán nợ rủi ro (CDO) cho nhà đầu tư.
• Cùng lúc đó, công ty đặt cược ngược chiều thị trường (short) – thu lợi từ chính sự sụp đổ mà họ góp phần tạo ra.
• Khi thị trường tan vỡ, họ vẫn nhận được gói cứu trợ hàng chục tỷ USD từ chính phủ Mỹ.

Hành vi ấy không vi phạm pháp luật trực tiếp, nhưng đặt ra vấn đề đạo đức: “Nếu Goldman vừa chơi, vừa làm luật – thì luật còn ý nghĩa gì?”

>> Xem thêm: 

Goldman Sachs kiếm lời từ khủng hoảng 2008 thế nào?

“Ảo thuật gia” Goldman Sachs né thuế, thao túng giá cổ phiếu bằng IPO?

5. Lý giải từ bên trong: Vì sao Goldman luôn “thoát hiểm”?

Có một câu đùa trong giới tài chính rằng: “Nếu có tận thế, hai thứ còn sót lại sẽ là gián và Goldman Sachs.” Câu nói ấy không sai nhiều. Suốt hơn một thế kỷ, Goldman đã nhiều lần đứng giữa tâm bão – từ bong bóng dotcom, khủng hoảng 2008, vụ Hy Lạp “make-up nợ công”, cho đến 1MDB – nhưng hiếm khi hứng chịu hậu quả tương xứng. Vì sao?

Ảnh hưởng chính trị – “hiểu luật từ trong trứng nước”

Goldman không chờ luật được ban hành để thích nghi; họ thường biết trước khi nào luật sẽ ra đời. Mạng lưới alumni dày đặc trong chính phủ, ngân hàng trung ương và các cơ quan giám sát giúp họ “nghe ngóng” dòng chảy chính sách ngay từ khi còn trong bản dự thảo.

Ví dụ, trong giai đoạn sau khủng hoảng 2008, nhiều quy định mới của Bộ Tài chính Mỹ được soạn thảo bởi… những người từng làm ở Goldman. Nhờ vậy, công ty luôn đứng ở vị trí đi trước một bước, vừa hợp pháp, vừa khó bị chạm tới.

Cấu trúc tổ chức tinh vi – “luôn đúng quy trình”

Goldman được thiết kế như một cỗ máy pháp lý hoàn hảo. Mọi giao dịch dù rủi ro đến đâu đều được bọc trong lớp giấy phép và hợp đồng hợp lệ. Khi xảy ra khủng hoảng, họ có thể chứng minh rằng “chúng tôi chỉ tư vấn, không quyết định”; “chúng tôi chỉ môi giới, không sở hữu sản phẩm”.

Cách cấu trúc trách nhiệm phân tầng này giúp Goldman luôn giữ ranh giới pháp lý tuyệt đối – nếu có lỗi, đó là “lỗi hệ thống”, chứ không phải lỗi của riêng họ.

Chiến lược truyền thông kín kẽ – “im lặng là sức mạnh”

Khác với các đối thủ như Morgan Stanley hay JPMorgan thường phát biểu công khai, Goldman chọn ẩn mình sau hành động. Họ kiểm soát chặt thông tin, tránh trả lời trực tiếp về các vụ việc, và chỉ phát ngôn khi cần “đặt dấu chấm hết”.

Ví dụ, trong vụ 1MDB, Goldman chỉ ra tuyên bố một lần duy nhất, thừa nhận “một số cựu nhân viên vi phạm quy tắc”, đồng thời nộp phạt hơn 2,9 tỷ USD – và chấm hết. Họ không tranh luận, không phản pháo, chỉ kết thúc câu chuyện bằng tiền và im lặng.

Tóm lại, dưới đây là 3 yếu tố khiến Goldman gần như bất khả xâm phạm:

Yếu tố	Giải thích
Ảnh hưởng chính trị	Mạng lưới alumni dày đặc trong chính phủ và cơ quan quản lý giúp Goldman “hiểu luật từ trong trứng nước”.
Cấu trúc tổ chức tinh vi	Goldman luôn giữ ranh giới pháp lý hoàn hảo – mọi giao dịch đều có giấy phép, mọi quyết định đều “theo quy trình”.
Chiến lược truyền thông kín kẽ	Khác với các ngân hàng khác, Goldman hiếm khi bình luận công khai. Họ chọn “nói bằng hành động”, kiểm soát thông tin tối đa.

Kết quả: dù dính líu đến nhiều bê bối – từ Hy Lạp, 1MDB đến vụ thao túng thị trường năng lượng – Goldman vẫn sống sót, thậm chí ngày càng mạnh hơn.

6. “Kẻ thao túng” hay “người hiểu luật chơi”?

Gọi Goldman Sachs là “kẻ thao túng” có thể đúng… nhưng chưa đủ. Thực tế, Goldman chỉ đang chơi một ván cờ mà luật đã được sắp sẵn để họ thắng. Trong hệ thống tài chính Mỹ – nơi ranh giới giữa kinh doanh, chính trị và chính sách mờ hơn bao giờ hết – Goldman đơn giản là kẻ hiểu luật hơn phần còn lại.

Khi các cựu lãnh đạo ngân hàng trở thành Bộ trưởng Tài chính, cố vấn kinh tế, hay thậm chí là đại sứ, đó không chỉ là sự “lưu thông chất xám”, mà là sự hòa trộn quyền lực. Những người từng giao dịch với Goldman hôm nay lại nắm quyền soạn luật cho họ ngày mai. Hiện tượng này được gọi là “hiệu ứng cánh cửa xoay” (revolving door) – và nó không bất hợp pháp, chỉ là… cực kỳ hiệu quả cho những ai biết tận dụng.

Ở góc nhìn thực dụng, Goldman không vi phạm luật, họ tận dụng lỗ hổng của nó. Họ hiểu rằng trong thế giới tài chính, không phải kẻ mạnh nhất tồn tại, mà là kẻ hiểu luật sâu nhất. Họ biết lúc nào nên lùi để tránh điều tra, lúc nào nên tiến để chiếm ưu thế trong đàm phán.

Như một học giả từng nói: “Goldman không tạo ra hệ thống – họ chỉ học cách khai thác nó giỏi hơn bất kỳ ai.” Và đó chính là điều khiến họ vừa được ngưỡng mộ, vừa bị căm ghét: vừa là biểu tượng của trí tuệ tài chính, vừa là tấm gương phản chiếu những giới hạn đạo đức của chủ nghĩa tư bản hiện đại.

7. Goldman và nghệ thuật “xin lỗi có lợi nhuận”

Nếu các ngân hàng khác sợ khủng hoảng, thì với Goldman Sachs, khủng hoảng đôi khi lại là cơ hội tái định vị thương hiệu. Họ có một kỹ năng hiếm có trong giới tài chính: xin lỗi một cách sinh lời.

Khi vụ 1MDB nổ ra, Goldman không phủ nhận hoàn toàn. Họ thừa nhận “một số cựu nhân viên đã vi phạm quy định nội bộ” và tuyên bố sẵn sàng hợp tác điều tra. Nghe có vẻ khiêm tốn, nhưng đây là một động tác chiến lược: bằng cách chấp nhận một phần lỗi, họ tách rời trách nhiệm của tổ chức khỏi hành vi cá nhân. Thông điệp ngầm được gửi đi là – “Chúng tôi là nạn nhân của vài kẻ sai lầm, chứ không phải thủ phạm hệ thống.”

Tiếp đó, Goldman chọn đóng phạt nhanh và dứt khoát, hơn 2,9 tỷ USD, biến một vụ bê bối toàn cầu thành bài toán kế toán khép lại trong một quý. Thị trường phản ứng ra sao? Cổ phiếu Goldman tăng nhẹ sau tuyên bố dàn xếp. Nhà đầu tư hiểu rằng: nếu Goldman đủ tiền để nộp phạt, họ cũng đủ sức để tiếp tục dẫn dắt cuộc chơi.

Chiến lược “xin lỗi có lợi nhuận” ấy dựa trên nguyên tắc rất đơn giản: uy tín thị trường quan trọng hơn danh dự đạo đức. Trong thế giới tài chính, điều nhà đầu tư cần không phải là sự trong sạch tuyệt đối, mà là sự chắc chắn rằng con tàu vẫn sẽ tiếp tục chạy. Goldman hiểu điều đó – và họ luôn biết khi nào cần im lặng, khi nào nên cúi đầu, và quan trọng nhất, khi nào nên… đứng dậy để kiếm thêm.

8. Bài học rút ra: Khi quyền lực tài chính cần giới hạn

Goldman Sachs không tạo ra tham nhũng, nhưng họ giúp nó vận hành trơn tru hơn – bằng ngôn ngữ chuyên môn và danh tiếng quốc tế. Bằng chứng là vụ quỹ đầu tư 1MDB Malaysia, cho ta thấy sức mạnh tài chính nếu không đi kèm trách nhiệm sẽ trở thành công cụ thao túng.

Đối với các quốc gia, đặc biệt là những nền kinh tế mới nổi, bài học rõ ràng là không thể phụ thuộc mù quáng vào “lời khuyên chuyên môn” từ các định chế toàn cầu. Mọi hợp đồng vay nợ, phát hành trái phiếu hay hợp tác đầu tư đều cần có bộ lọc độc lập – những người đủ hiểu biết để hỏi: “Ai thực sự được lợi từ thương vụ này?”.

Với công chúng, cần nhớ rằng thị trường không có lương tri. Khi một ngân hàng bước vào chính phủ, họ không mang theo lòng tốt – mà là logic của lợi nhuận. Hiểu điều đó không phải để nghi ngờ mọi thứ, mà để đòi hỏi tính minh bạch – thứ duy nhất có thể giữ cân bằng giữa lợi ích nhà nước và sức ép từ thị trường.

Và với chính giới tài chính, vụ 1MDB là lời nhắc rằng uy tín là tài sản thật sự. Trong thế giới nơi dữ liệu và niềm tin di chuyển nhanh hơn tiền, trách nhiệm xã hội không còn là lựa chọn – mà là điều kiện sống còn.

Kết luận

Goldman Sachs là tấm gương phản chiếu hoàn hảo của thế kỷ 21: nơi tài chính và quyền lực chính trị hòa làm một, và biên giới giữa lợi ích quốc gia và lợi ích tập đoàn trở nên mờ nhạt. 

Họ không cần chiếm Nhà Trắng để điều hành nước Mỹ – chỉ cần ngồi đúng vị trí trong những căn phòng ra quyết định. Và khi đó, mọi chính sách tiền tệ, gói cứu trợ hay quy định thị trường đều mang dấu vết của “Cánh cửa xoay” – biểu tượng của quyền lực mềm mà chỉ Goldman Sachs mới đạt được.